Martien Visser draait al tientallen jaren mee in de energiesector. Zijn motto ‘meten is weten’ zie je ook terug in zijn hobby: de energietransitie begrijpelijk maken voor een groot publiek, middels zijn ‘grafiek van de dag’ op Twitter. Visser: “Mijn missie is het kennisniveau bij het grote publiek op orde brengen.” En de feiten stemmen Visser hoopvol: “Vorige maand werd er op een gegeven moment meer zonne- en windenergie opgewekt dan er elektriciteit verbruikt werd. In februari! Ongelofelijk toch?” Hij maakt zich ook zorgen: “We moeten oppassen dat we onze industrieën niet de grens over duwen om vervolgens zelfgenoegzaam vast te stellen dat onze CO₂-emissie is gedaald.”

U bent werkzaam als Lector Energietransitie aan de Hanzehogeschool in Groningen en manager Strategie bij Gasunie. Vallen deze functies goed te combineren?
“Er zit qua kennis veel overlap in beide functies. De combinatie tussen de twee is dus goed te doen. En als je plezier haalt uit je werk dan merk je de drukte nauwelijks. Op dit moment werk ik nog vier dagen per week. Binnen Gasunie heb ik vooral een adviesfunctie. Ik ervaar dus weinig echte deadlines en kan goed nadenken over wat er de komende tien tot twintig jaar staat te gebeuren. Een glazen bol zou handig zijn, maar omdat we die niet hebben moeten we voorbereid zijn op zowel positieve als negatieve verrassingen.”

U bent al sinds 1992 werkzaam bij Gasunie en toch bent u ‘mister duurzame energie’ geworden. Hoe is die verandering gegaan en hoe kijkt u hierop terug?
“Van oudsher ben ik eigenlijk een elektriciteitsman. Ik ben ooit begonnen in windenergie en heb daarna pas de stap gemaakt naar de opwekking van elektriciteit door kolen- en gasverbranding. Toen kende ik de elektriciteitsmarkt enorm goed. Maar ik ben geïnteresseerd in alle vormen van energieopwekking, ook in de oliemarkt. En het leuke is dat ik over elektriciteit lesgeef. De lessen aan de masteropleiding over energie van de Hanzehogeschool Groningen over gas laat ik aan een andere deskundige over. ”

Waar haalt u het meeste plezier uit, in uw werk?
“Het uitzoeken van informatie het toetsen van veronderstelde aannames. Er is ontzettend veel informatie beschikbaar en soms kloppen zaken voor je gevoel niet met elkaar. Als ik ga puzzelen, soms tot laat in de avonduren, kom ik er uiteindelijk achter wat ik – of anderen – zijn vergeten. Mijn hele carrière probeer ik dingen duidelijk te maken met behulp van voorbeelden uit het dagelijks leven. Want een petajoule zegt niemand wat. En ik haal ook plezier uit alle positieve reacties die ik krijg op mijn columns op Energiepodium. Het is ontzettend leuk als zo’n kindje van jezelf het goed doet bij het grotere publiek.”

Op X, het voormalige Twitter, heeft u bijna 30.000 volgers. Mede te danken aan uw ‘grafiek van de dag’. Hoe bent u op dat idee gekomen?
“In 2017 ben ik begonnen met de grafiek van de dag. Dat kwam eigenlijk door een junior communicatiemedewerkster aan de Hanzehogeschool. Zij vond de grafieken die ik gebruikte in colleges best interessant en zei dat ik ze op Twitter moest zetten. Van het een kwam het ander. Als ik duizend volgers binnen afziende tijd zou bereiken, zou ik ermee doorgaan, zo had ik met mijzelf afgesproken. Vanaf het begin liep het storm. Nu is het een uit de hand gelopen hobby. Op mijn laptop staat een enorme database die ik heb ontwikkeld als lector. Hier vind je alle energiestromen van Nederland, van vliegtuigkerosine tot de opbrengst van zonnepanelen. Ik maak veel gebruik van de cijfers van CBS en PBL. De grafiekjes maak ik in de avond en in de loop van de dag worden ze automatisch geplaatst, als ik aan het werk ben.”

En wat is uw missie met deze ‘hobby’?
“Mijn missie is het kennisniveau bij het grote publiek op orde te brengen. Dat betreft zowel de positieve als de negatieve zaken. Ik heb de overtuiging dat we deze transitie alleen maar door kunnen maken als we weten waar het over gaat. Als je een tweedehandsauto koopt, kun je een keer door de autohandelaar beduveld worden. Je hebt hem dan al gekocht. In een transitie die dertig jaar duurt, moet je altijd eerlijk tegenover elkaar zijn. Overigens zijn er veel meer positieve dan negatieve dingen over de energietransitie te melden. Dat is dan wel weer leuk.”

Hoe komt u tot de keuze voor een grafiek?
“Mijn eigen nieuwsgierigheid speelt hier een belangrijke rol. Ik doe eerst bronnenonderzoek, waarbij geldt: één bron is geen bron. Gelukkig heb ik een groot netwerk van energie-experts opgebouwd in de tientallen jaren waarin ik werkzaam ben in deze sector. En ik krijg ook ideeën aangereikt van mensen die mij mailtjes sturen of op Twitter reageren met een hulpvraag.”

Wat is uw meest opvallende grafiek van afgelopen jaar?
“Dat is de grafiek waarin ik mededeelde dat we de vijftig procent hernieuwbare elektriciteit hadden gepasseerd. Een kwart miljoen mensen hebben die Tweet gezien. Daarnaast vond ik de reacties leuk op mijn bericht waarin stond dat we onze duurzaamheidsdoelen van 2020 hadden gehaald. Er is veel negativiteit, terwijl er zoveel mensen zijn die keihard werken aan de energietransitie. Ik vind het niet fair jegens al die mensen dat dit soort successen onvoldoende gezien worden. Als we dit doel kunnen halen, kunnen we ook de volgende doelen halen. Zo behouden we ook draagvlak. Ik steun liever een voetbalclub die vaak wint, dan eentje die steeds maar weer verliest.”

Hoe kunnen we jongeren beter betrekken in de duurzame energiesector?
“Gelukkig zijn jongeren van nature nieuwsgierig, en zeker onder studenten zie je dat heel goed. Toch is de algemene kennis soms zwak. Het onderwijs moet daar een grotere rol in gaan spelen. We kunnen steeds minder uitgaan van de informatie die op social media staat, vanwege alle makkelijk verspreidbare desinformatie. Op Twitter merk ik gelukkig weinig van de negatieve sfeer waarover je wel leest. Wel zie ik dat er in Nederland minder gebruik wordt gemaakt van dit medium. Zo ben ik sinds de overname van Elon Musk van 2,5 miljoen impressies per maand naar 1,5 miljoen gegaan, terwijl ik nu niet minder grafiekjes toon. Overigens is 1,5 miljoen nog steeds enorm veel. Ik ben daarom ook niet van plan Twitter te verlaten. Overigens ga ik niet aan TikTok beginnen, het hele gebeuren kost me nu al veel vrije tijd, dus dat wordt me een beetje te gek.”

U bent mede-initiatiefnemer van energieopwek.nl. Dit is een soort snoepwinkel vol met energietransitie-nieuws. Hoe belangrijk is het platform voor de geïnteresseerde leek?
“Energieopwek is het kindje van mijn eigen energiedatabase. Het verschaft inzicht in bijvoorbeeld wind- en zonne-energieopbrengst. In 2015 kreeg ik de vraag van een student hoeveel zonne-energie er in Nederland op dat moment opgewekt werd. Toen ik het antwoord nergens kon vinden, heb ik met mijn studenten een schatting gemaakt en het model was geboren. Vervolgens bracht iemand anders mij in contact met Ed Nijpels van het Energieakkoord, waarna er budget beschikbaar kwam om er iets moois van te maken. Je ziet dat deze data steeds belangrijker worden en dat mensen op de beschikbare duurzame energieopwek beginnen in te spelen. Het leidde recent zelfs tot een heus energieweerbericht, dat nu wekelijks bij RTL verschijnt. Ontzettend leuk!”

Het Nationaal Energie Dashboard (NED) wordt 21 maart gelanceerd. Wat is dit?
“Het NED wordt een vervolg op Energieopwek, maar dan veel breder. Het wordt nu echt professioneel ingebed in een groter geheel: met meer data en ook downloadfaciliteiten. Vroeger zag niemand hier brood in, maar dit is gelukkig echt veranderd.”

Waarom is data eigenlijk zo belangrijk in de energietransitie?
“Er moet ontzettend veel gebeuren en dat kan niet zonder draagvlak van de samenleving. Dat draagvlak verkrijg en behoud je mijns inziens alleen als we eerlijk zijn over de opdracht die ons te doen staat. Daarvoor zijn eerlijke gegevens onmisbaar. Er zijn nog steeds mensen die denken dat twaalf zonnepanelen op hun dak voldoende zijn om energieneutraal te worden. Of dat zonnepanelen op daken een vervanging zijn van windmolens op land. Was het maar zo, helaas. Om iedereen mee te krijgen en de politiek in staat te stellen moeilijke besluiten te nemen, is het belangrijk dat mensen beseffen waar we staan, en wat er nog nodig is om het einddoel te halen. En al die data zijn er ook om successen te meten. Niet alleen voor de mensen die zich hier hard voor hebben ingezet, maar ook om het draagvlag te behouden.”

Wat kunnen wij, de NVDE maar ook andere partijen, doen om de energietransitie voor een groter publiek inzichtelijker te maken?
“De NVDE doet goed werk met het ondersteunen van platforms als Energieopwek en het NED. En door bijvoorbeeld de duurzame opwekkers en beheerders van de netten met elkaar te verenigen. Ik maak mij wel zorgen over de impact van de transitie op de Nederlandse industrie. We moeten oppassen dat we onze industrieën niet de grens over duwen om vervolgens zelf genoegd vast te stellen dat onze CO₂-emissie is gedaald. Dat geldt in het bijzonder als de industrie verdwijnt naar landen die een minder ambitieus klimaatbeleid dan Nederland en dat is helaas vaak het geval. Het vinden van een oplossing voor emissie-imperialisme is een belangrijke opdracht voor de komende jaren. Het is trouwens niet waar dat Nederland haar industrie louter te danken heeft aan haar aardgas. De grote industrie draait vooral op kolen en olie en je ziet dergelijke industrieën ook in landen waar helemaal geen aardgas is, zoals Singapore en Zuid-Korea. Kapitaalkrachtige consumenten, een groot achterland, een stabiel overheidsbeleid en de ligging aan zee zijn wel belangrijke redenen. Overigens was Nederland al een industriële natie voordat we aardgas ontdekten.”

Hoe kijkt u aan tegen energieonafhankelijkheid? Er is een grote ‘importkloof’ die gedicht moet worden, maar alleen maar groter lijkt te worden nu we geen gas meer uit Groningen kunnen halen.
“Het is mij veel waard om onze importafhankelijkheid terug te brengen. Niet zover als mogelijk, want dat zou onnodig veel geld kosten. Maar we moeten het wel fors terugschroeven. Gelukkig zijn we daar met wind- en zonne-energie ook goed mee bezig. Met die energiebronnen wekken we op onze eigen bodem op. Net als gaswinning op de Noordzee. Wat mij betreft zou je dat – al is het alleen al vanwege het klimaat – voort moeten zetten, zolang wij nog gas gebruiken. Importafhankelijkheid van Rusland heeft Europa 400 miljard euro extra gekost, gerekend vanaf een halfjaar voor de Russische inval in Oekraïne. Dit bedrag hebben we betaald voor de import van duurder gas, voornamelijk aan Qatar en de Verenigde Staten. Toch zal er een importafhankelijkheid blijven. Nederland kan op papier misschien net voldoende energie produceren om haar eigen verbruik te compenseren, dankzij haar grote Noordzee-oppervlak, maar België heeft nauwelijks zeeoppervlak en Duitsland maar een beetje, terwijl deze landen onderdeel zijn van dezelfde energiemarkt.”

Bent u hoopvol over de energietransitie in Nederland?
“Enorm, omdat ik zie dat er flinke stappen worden gezet. Maar er zal nog wel het een en ander moeten gebeuren en daar moeten we ons voor blijven inspannen. Het zal echter niet zonder verrassingen gebeuren. Daarom pleit ik ervoor het Nationaal Plan Energiesysteem iedere twee jaar te herijken, in plaats van iedere vijf jaar. Het is tot nu toe wel voor een deel relatief freewheelen geweest, waarbij de toename van zon en wind werd opgevangen door het terug regelen van bestaande centrales. De echt grote veranderingen gaan pas vanaf nu plaatvinden; denk bijvoorbeeld aan de industrie. Het is wel prachtig om te zien hoeveel zonne- en windenergie gegroeid zijn. Vorige maand werd er op een gegeven moment meer zonne- en windenergie opgewekt dan er elektriciteit verbruikt werd. In februari! Ongelofelijk toch?”

Hoe duurzaam woont en reist u zelf?
“Mijn huis heb ik de laatste jaren energiezuinig gemaakt en de panelen liggen op het dak. Dit jaar wordt het ook boven volledig geïsoleerd. Verder reis ik vrijwel altijd met de trein van Groningen naar het westen. Wel rijd ik in een benzineauto, omdat we een caravan hebben. Ik ben dus geen heilig boontje.”