Vereniging Eigen Huis zit vooral aan de klimaattafel Gebouwde Omgeving om een reality check te doen: gaan de voorgestelde maatregelen in de praktijk de woningeigenaar verleiden? Met 770.000 leden, ongeveer een vijfde van de 4,2 miljoen Nederlanders met een koopwoning, vertegenwoordigt Vereniging Eigen Huis (VEH) de “stem van de consument”, zegt directeur Cindy van de Velde in dit interview met de NVDE. “Mensen willen echt wel, maar ze weten niet wat ze precies moeten doen en hoe ze dat kunnen betalen.”

Wat zijn de belangrijkste stappen die er gezet moeten worden aan de tafel voor Gebouwde Omgeving?
“Het belangrijkste is dat iedereen mee kan doen. Het uitgangspunt van woonlastenneutraliteit is voor ons heel belangrijk, evenals serieuze participatie van burgers. Als er geen draagvlak is, kunnen we de transitie niet maken. Het is onze rol aan de Klimaattafel om de reality check te doen. Al die zaken aan de tafels en subtafels moeten samenkomen op een manier dat iedere huiseigenaar ook daadwerkelijk mee kan doen. Timing en duidelijkheid zijn daarbij belangrijk. Als je gemeente nog niet kan vertellen wat de wijkaanpak wordt, maar je cv gaat kapot, dan weet je niet wat je moet doen. Er wordt gezegd dat de goedkoopste warmtepomp niet veel duurder is dan een cv-ketel. Maar dan wordt vergeten dat je huis eerst heel goed geïsoleerd moet zijn, dat je vloerverwarming nodig hebt en dat je ruimte moet hebben voor de buitenunit, die lawaai maakt. De logica dreigt verloren te gaan doordat de issues in veel verschillende stukjes zijn opgedeeld aan de tafels.”

Wat verstaat u onder woonlastenneutraliteit?
“Ik wil me verplaatsen in de huiseigenaar; naast hem aan de keukentafel zitten. Stel zijn woning gaat van het aardgas af. Hij moet weten wanneer, wat ervoor in de plaats komt, wat dat gaat kosten, hoe kan hij dat terugverdienen. Dan komt alles samen. Als je een apparaat koopt en je kan dat over lange tijd afschrijven, dan levert dat woonlastenneutraliteit op. Maar als tegelijk de belastingen en de kosten van taxatie omhoog gaan en de installatie misschien technisch wel vijftien jaar meegaat, maar economisch binnen vijf jaar verouderd is, dan ben je als woningeigenaar toch niet blij.

Goede financieringsconstructies zijn belangrijk. Het idee van gebouwgebonden financiering is mooi: de lening rust op het gebouw, niet op de persoon. Je zou hem zo aantrekkelijk moeten maken dat de kosten opwegen tegen de besparing. De hele businesscase wordt dan anders. Het is jammer fiscale aftrekbaarheid van gebouwgebonden financiering kennelijk niet kan. Dat zou veel schelen. Nu circuleren er constructies zoals het oprekken van de normen voor consumptief krediet en rare constructies met het verkopen van grond. Dat is het afwentelen van kosten en risico’s op de woningeigenaar.”

De energietransitie kan nu eenmaal niet kosteloos.
“Dat klopt, maar we moeten niet alle kosten, risico’s en andere nadelen bij de woningeigenaar neerleggen. Er zijn goed gevulde SDE-potten, die nu grotendeels naar bedrijven gaan. En het gaat niet alleen om kosten. Consumenten willen ook keuzevrijheid. Ze willen kunnen kiezen tussen verschillende leveranciers, zoals ze nu ook kunnen bij energieleveranciers. Zoiets zou je ook bij warmtenetten willen. Hoe dat moet, is een ingewikkeld vraagstuk, maar er was een tijd dat dat ook bij energieleveranciers ingewikkeld was. Bereidheid om die kant op te denken is nodig. Het beleid zou overall meer gericht moeten zijn op het verleiden van huiseigenaren. Met lagere kosten en met meer invloed.”

Minister Wiebes koos nadrukkelijk voor partijen die iets te bieden hebben. Wat heeft VEH in de aanbieding?
“Wij bieden de stem van de consument. Als je zoveel leden hebt en er moeten zoveel huizen verduurzaamd worden, dan doet onze stem ertoe. Er zitten veel marktpartijen met een eigen belang aan tafel. Onze reality check is daarom nodig. We staan veel in contact met onze leden, via het callcenter, e-mails, het magazine en op bijeenkomsten. Mensen willen echt wel. Soms lijkt er een bias te zijn dat consumenten niet zouden willen. Dat is onzin. De consument wil wel, maar weet niet wat hij moet doen en hoe hij het kan betalen.”

Wat wil VEH bereiken met het Klimaatakkoord?
“We willen optimale randvoorwaarden helpen realiseren waarbinnen iedereen mee kan doen. Wij gaan voor een haalbare, draagbare, betaalbare transitie. Met goede producten, draagbare kosten, meer wooncomfort en zeggenschap over je eigen woning. Geen vage abonnementsconstructies waar je tot in lengte van jaren aan vast zit.”

Voelt VEH zich ook verantwoordelijk om bij te dragen aan CO₂-reductie?
“We beschouwen de gestelde doelen als een gegeven. We hebben met elkaar deze regering gekozen en die zal zich hard maken voor het halen van de CO₂-reductiedoelen. Wij willen zorgen dat we dat realiseren en wel op een manier waarop iedereen mee kan doen. We helpen zorgen dat elke huiseigenaar daadwerkelijk mee gaat doen en dat hij wordt verleid en geholpen om dat te doen. Vereniging Eigen Huis kan veel doen in voorlichting en acceptatie. Maar het moet wel iets zijn waar we achter staan. We zullen niet snel adverteren voor een lening van twintig jaar voor een product dat over tien jaar al outdated is.”

Het Rijk kan dit toch niet alleen?
“Daarom zitten we ook aan tafel. We doen ook voorstellen. Maar wel die waarvan we de overtuiging hebben dat veel mensen er gebruik van willen maken. We willen bijvoorbeeld dat de salderingsregeling gehandhaafd blijft tot 2023. Veel mensen schaffen nu zonnepanelen aan, het maakt de energietransitie voor veel mensen tastbaar. Het is zonde om dit in de kiem te smoren. Je zag dat de pot van de isolatiesubsidie in no time leeg was. Het is zo jammer dat dat soort regelingen niet langer in werking blijven. Je kan nu een hypotheek nemen voor 106 procent van de woningwaarde, om te verduurzamen. Een aantal banken weigert dat of rekent daarvoor hogere rentes. Het is weinig hoopgevend als de banken nieuwe financieringsvormen moeten gaan maken, terwijl ze niet eens meewerken aan de bestaande. Wij kijken niet naar wat instanties zeggen, maar naar wat ze doen.”

Hoe zorgt u dat u uw achterban, koplopers en achterblijvers, meeneemt?
“Het spreken van koplopers en achterblijvers is achterhaald. De meesten willen wel, maar kunnen niet, omdat ze met basale vragen zitten: wat moet ik doen, wanneer, door wie, hoe kan ik het betalen? We moeten die zorgen echt wegnemen. Het kleine percentage mensen dat dan nog niet wil, moet je helpen. Ik denk niet dat het om substantiële aantallen gaat. In deze fase, waarin we zo ongelofelijk grote aantallen gaan verduurzamen, moeten we ons richten op degenen die wel willen.”

Hoe kunnen woningeigenaren verder ontzorgd worden hierin?
“De hele keten moet eraan meewerken; het is nu te versnipperd. Het begint al met de makelaar, die goed moet informeren over de status van de woning. Hij is vaak de eerste deskundige die kopers spreken. Vervolgens moet de taxateur aangeven hoeveel energiebesparende maatregelen kosten en hoeveel ze opleveren. En de bank moet verduurzaming op een proactieve manier in het hypotheekgesprek ter sprake brengen. Vaak hebben ze het alleen over hoe het moet als je dood gaat, gaat scheiden of werkeloos wordt. Maar we weten één ding zeker: je moet je huis verduurzamen. En daar gaat het meestal niet over in het hypotheekgesprek. Ook de bouwkundige heeft een belangrijke rol, want hij kan de consument onafhankelijk adviseren. Bijvoorbeeld om eerst te isoleren, want anders heeft een bepaalde installatie geen zin. Ook de installateur zelf moet goed op de hoogte zijn. Als een wijk pas over twaalf jaar van het gas af gaat, kun je nu nog een zuinige cv ophangen. Als je huis wel al geïsoleerd is en vloerverwarming of al zonnepanelen heeft, zijn er ook andere opties. En dit allemaal ook nog in samenhang. Als je door de één naar links en door de ander naar rechts gestuurd wordt, komt er geen beweging.”

Wat doet Vereniging Eigen Huis om woningeigenaren te stimuleren om hun huis te verduurzamen?
“Naast ons werk aan de klimaattafels, stimuleren we woningeigenaren, bijvoorbeeld met artikelen in ons magazine en adviezen op onze website. En ook met daden: bouwkundigen die huizen keuren voor degenen die een huis willen kopen, kijken nu ook naar isolatie. Ze geven aan hoeveel het energieverbruik nu is en wat er gedaan kan worden om dat terug te brengen. We bundelen ook de vraag. Vereniging Eigen Huis is één van de grootste collectieven in de gebundelde vraag naar energie en zonnepanelen. We doen dit vooral waar de consument geen gelijkwaardige positie richting de marktpartijen heeft, zoals bij banken of energieleveranciers. Zo kunnen we de markt een beetje corrigeren. Een collectieve inkoop voor warmtepompen sluit ik op termijn niet uit.”

Verwacht u dat we het doel gaan halen (49% of 55 % minder CO₂ in 2030)?
“Ik ben van nature een optimistisch mens. Je moet in ieder geval het streven hebben. Tegelijk ben ik ook nuchter. De gebouwde omgeving gaat over 3,4 Mton. Dat is maar een fractie van de totale doelstelling. Het hangt vooral af van andere tafels, over elektriciteit, industrie en mobiliteit.”

Wat vindt u van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE)?
“De NVDE maakt zich sterk voor de verduurzaming van de energievoorziening. Dat is een goed initiatief. De hele sector moet met elkaar samenwerken, anders komen we niet vooruit. Door de NVDE zijn er schaalvoordelen en kan kennis gedeeld worden. Wat ik een risico vind is dat er veel marktpartijen zijn aangesloten. Zij stellen niet altijd het belang van de consument voorop. Er zijn veel energieleveranciers, banken en installateurs die het goede voorbeeld geven, maar er zijn er ook die nog een weg te gaan hebben. Als het erop aan komt, zijn zij in eerste instantie businesscase- gedreven. Daar is niks op tegen en ik heb er wel begrip voor, maar het moet wel helder zijn.”

Waarom is VEH tegen verplichtende maatregelen om cv-ketels uit te faseren?
“Dat is een voorbeeld van een klimaatmaatregel die in het belang is van marktpartijen, niet van de consument. Het zou voor hen een verplichting zijn, waar niets tegenover staat. Je moet juist nu verleiden, niet zulke dingen roepen. Juist zo’n cv-ketel gaat kapot en moet meteen vervangen worden, want diegene zit met een koud huis en een koude douche. Met een verplichting zou je mensen op kosten jagen en ze dwingen tot ondoordachte besluitvorming. Het is ook niet nodig om dit op korte termijn te roepen.”

Hoe houden we de transitie betaalbaar?
“We moeten de markt uitdagen om met goede proposities te komen. Innovatie is de sleutel. Er wordt nu geroepen dat we gewoon één standaard-installatie in veel huizen moeten plaatsen. Maar innovatie is meer dan alleen het pakken van schaalvoordelen. We moeten de ogen open houden voor nieuwe oplossingen, zoals waterstof. Kiezen voor één standaard sluit andere dingen uit.”

Op welke technologische doorbraak hoopt u?
“Laten we de ogen open houden voor mogelijkheden met opslag van energie. Je hoort er nog weinig over. De energie die je niet gebruikt, is de meest duurzame energie. Er is ook te weinig aandacht voor isoleren, terwijl dat toch één van de weinige echte no-regret maatregelen is. En een prettige, want je kunt het stap voor stap doen. Isolatie is altijd goed. Een goede installateur zou bij een kapotte cv-ketel moeten zeggen: ik hang een zuinige nieuwe cv-ketel op en dan heeft u nog vijftien jaar de tijd om te isoleren en om te sparen voor een warmtepomp.”

Zijn de meetings van de tafels ook leuk?
“Ik doe mijn werk met plezier; ik ga er met een lach heen. Maar we zitten niet voor de leukigheid aan de Klimaattafel. We hebben niet hetzelfde belang als de andere partijen. We zitten er om de transitie waar te maken en de belangen van onze achterban daarin te verdedigen.”