In het Klimaatakkoord hebben overheden, ontwikkelaars, de coöperatieve sector en andere partijen afspraken gemaakt over participatie bij het opwekken van duurzame energie, waaronder het streven naar 50 procent lokaal eigendom bij duurzame energieprojecten. In de 30 RES-regio’s wordt hard gewerkt aan het vormgeven van deze vormen van participatie. Bij steeds meer overheden en ontwikkelaars levert dit de vraag op in hoeverre het mogelijk is, om in beleid, regelgeving of bij (project)besluiten dwingende randvoorwaarden te stellen aan de mate van participatie door een initiatiefnemer bij duurzame energieprojecten. De factsheet ‘Bevoegdheden overheden bij procesparticipatie en financiële participatie’ laat zien waar juridische mogelijkheden liggen om invulling te geven aan de afspraken uit het Klimaatakkoord over participatie.

Overheden kunnen bijvoorbeeld in beleid een inspanningsplicht opnemen voor een initiatiefnemer van een duurzaam energieproject, om omwonenden in het gebied te informeren en draagvlak te creëren of te vergroten. Tegelijkertijd zijn er ook grenzen aan het beleid en het stellen van regels. Het bevoegd gezag kan de initiatiefnemer niet juridisch verplichten om de omgeving financieel te laten participeren in de ontwikkeling of exploitatie van een energieproject, bijvoorbeeld met een omgevingsfonds of lokaal eigendom. Dit betekent dat het bevoegd gezag een aanvraag voor bijvoorbeeld een omgevingsvergunning voor een zonnepark niet mag weigeren omdat een initiatiefnemer niet de mogelijkheden van financiële participatie heeft verkend, en het project verder wel passend is binnen het bredere ruimtelijke beleid van de gemeente.

Het Klimaatakkoord is breed gedragen en ook door de energiesector en decentrale overheden ondertekend. Er is dus een gedeelde motivatie om duurzame energie met goede betrokkenheid van de omgeving te realiseren. Met gezamenlijke inspanning van overheden, initiatiefnemers en andere betrokken partijen is de kans op succesvolle participatie het grootst, zoals ook de praktijk bewijst. Door kennis en ervaringen te delen, elkaar te helpen en samen te zoeken naar oplossingen.

De factsheet is tot stand gekomen in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en in afstemming met het Nationaal Programma RES, het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, IPO, VNG, Unie van Waterschappen, de NVDE, Holland Solar, NWEA, Energie Samen en de Participatiecoalitie.
De factsheet is te vinden op de website van het Nationaal Programma RES.