Voor meer duurzame energie moet snel veel gebouwd worden, schrijft Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie. En ja, daarbij hoort ook uitstoot.

Het kabinet presenteerde deze maand nieuwe voorstellen om de uitstoot van stikstof terug te dringen. Dat is dringend nodig: niet alleen voor de natuur, maar ook om bijvoorbeeld weer vergunningen te krijgen voor de woningbouw en de energietransitie. Helaas is het nog niet duidelijk wanneer er weer gebouwd kan worden. Voor de energietransitie is dit extra pijnlijk: deze projecten reduceren veel uitstoot, maar dreigen te vertragen door een beetje uitstoot in de bouwfase. Geef die projecten dus een vrijstelling of voorrang.

Bouwprojecten stoten stikstof uit. De Raad van State schrapte in november de ‘bouwvrijstelling’. Daardoor komen deze projecten een stuk moeilijker aan een vergunning. Dit geldt ook voor verduurzamingsprojecten. Die vertraging voor duurzame energieprojecten is nogal wrang, want deze leveren een enorme emissiereductie op. Dat geldt bijvoorbeeld voor de productie van duurzame varianten van elektriciteit, warmte en gas, voor energie- en laadinfrastructuur en voor de verduurzaming van de industrie.

Emissieloos vervangt hier emissierijk. Het is van groot belang dat die projecten snel door kunnen gaan, om stikstofuitstoot te verminderen, klimaatverandering tegen te gaan en onafhankelijker te worden van landen als Rusland.

Laddertje

Een voorbeeld. Het kabinet wil terecht het emissieloos bouwen stimuleren, dus met graafmachines, hijskranen en vrachtwagens zonder uitstoot. Een heel goed idee, maar ook dit vraagt bouwwerkzaamheden. Om de voertuigen te produceren is een fabriek nodig. Ze moeten opladen, dus er zijn zware snellaadstations nodig. Om te functioneren hebben die laadstations een dikke elektriciteitskabel en een transformatorstation nodig. En niet te vergeten: iemand moet elektriciteit op het net zetten, bijvoorbeeld de bouwer van een zon- en windpark.

Deze projecten komen er niet zonder stikstofemissies in de bouwfase. Dat moeten we accepteren, anders komen we niet vooruit. Nederland heeft zichzelf lelijk in de hoek geschilderd door de oplossing van milieuproblemen jarenlang vooruit te schuiven. Om uit de hoek te klauteren, hebben we een laddertje nodig. Met het vervallen van de bouwvrijstelling voor transitieprojecten is dat laddertje weggetrokken en dreigen we in de hoek te blijven zitten.

Laten we dat voorkomen. Deze projecten onderscheiden zich op een punt van alle andere bouwactiviteiten, zoals een nieuwe stal, woonwijk of snelweg: eenmaal gerealiseerd, verminderen ze structureel de uitstoot van stikstof en CO₂. Die reductie bedraagt een veelvoud van de emissies tijdens de bouw.

Met volle kracht vooruit

De noodzaak van structurele oplossingen vanuit het kabinet is overduidelijk. Reduceer direct stikstof­emissies rond beschermde Natura2000-gebieden. Daarnaast moet de energietransitie met volle kracht vooruit. Daarbij past een vrijstelling voor deze projecten. De Raad van State gaf al aan dat het onbeperkte karakter van de vrijstelling een rol speelde in haar uitspraak. Dit voorstel is zeer geclausuleerd en goed meetbaar.

Deze projecten hebben een ‘dwingende reden van groot openbaar belang’, zoals de Europese Commissie dat noemt. Het Europese plan RePowerEU stelt kortere vergunningprocedures voor om snel minder afhankelijk te worden van Russische fossiele energie. Dat kan door gebieden aan te wijzen voor duurzame energie en energie-infrastructuur met vlottere vergunningen. Vertraging door natuurwetgeving mag daarbij kritisch worden bekeken.

In december kondigde het kabinet aan te verkennen of het mogelijk is: minder beperkingen voor projecten die op langere termijn zorgen voor substantieel minder emissies. De komende jaren moeten in rap tempo windparken, grootschalige zonne-energie, elektriciteitsnetten, en waterstofprojecten worden aangelegd. Die moeten we niet vertragen maar versnellen. Geef daarom projecten in de energietransitie de hoogste prioriteit in de stikstofaanpak.

Dit opiniestuk is verschenen in Trouw.