Daria Minina groeide op in de Donbas, waar ze droomde van duurzame energieoplossingen. In dit industriegebied ademde ze als kind veel schadelijke emissies van staal- en kolencentrales in. Daarom besloot ze dat ze haar leven wilde wijden aan de energietransitie. Vlak voor de oorlog zat ze nog in Kyiv, maar gelukkig ze kon net op tijd naar Amsterdam verhuizen. Hier heeft ze de tijd om na te denken over de mogelijkheden om Oekraïne na de oorlog groener dan ooit op te bouwen. “Oekraïne wil een grootmacht worden in de productie van groene moleculen en groene elektriciteit”, zegt Minina. “Sinds het begin van de oorlog in februari 2022 draait de energietransitie niet alleen meer om uitstoot. Vanaf dat moment stond het ook voor andere waarden: onafhankelijkheid en vrijheid.” En daar is een rol weggelegd voor Nederlandse bedrijven. Minina hoopt dat Nederland zal denken aan Oekraïne in toekomstige groene investeringsstrategieën.
Wat voor functie had u in Oekraïne, en hoe zit dat nu?
“Ik werkte al ruim tien jaar in de wereld van duurzame investeringen en groene energie in Oekraïne voordat de oorlog begon. Ik was verantwoordelijk voor vijf zonneprojecten in Oekraïne, met een capaciteit van 350 megawatt in totaal. Deze projecten zijn nog steeds bezig, zelfs tijdens de oorlog. Op dit moment woon ik in Amsterdam en ben ik verantwoordelijk voor business development in Polen en andere Europese markten. Ongeveer een jaar geleden begon de oorlog. Vlak voor de oorlog zat ik nog in Kyiv, maar gelukkig tekende ik net op tijd een contract om naar Nederland overgeplaatst te worden. Toen de oorlog begon, ben ik samen met mijn hele familie naar Nederland verhuisd.”
Hoe komt het dat u zo’n passie heeft voor duurzame energie?
“Ik denk dat het komt omdat ik ben opgegroeid in een zeer geïndustrialiseerde regio in Oekraïne, genaamd de Donbas. Hiervan zijn grote delen in 2014 door Rusland zijn overgenomen. Het is een zeer industriële regio en er was veel vervuiling. We moesten veel schadelijke emissies inademen, met name van staal- en kolencentrales. Als kind droomden we van duurzame oplossingen. Niet alleen voor ons, maar ook voor onze planeet. Nu heb ik eindelijk de kans om de overgang naar groene energie te versnellen. Het is voor mij een eer om hierbij betrokken te zijn.”
Kortgeleden benoemde president Zelensky dat Oekraïne een van de belangrijkste leveranciers van groene waterstof en groene elektriciteit aan de EU wordt. “De klimaatomstandigheden van Oekraïne, vrije gebieden en zonne- en windenergie maken het mogelijk groene elektriciteit te produceren tegen zeer concurrerende kosten. Slechts drie jaar voor de Russische invasie bouwden we zeven gigawatt (GW) aan hernieuwbare energie. Het potentieel is vele malen groter.” Hoe kan dit potentieel worden gerealiseerd?
“Er zijn veel mogelijkheden voor hernieuwbare energie beschikbaar in Oekraïne. Allereerst hebben we het geluk dat we veel natuurlijke bronnen hebben: er is veel land beschikbaar en er is in verschillende regio’s een grote opbrengst aan zonne- en windenergie. Er zijn ook veel mogelijkheden voor windenergie op zee en groene waterstof. Momenteel omvat het huidige Oekraïense energiesysteem ongeveer 56 GW, waarvan slechts vijftien procent hernieuwbare energie is. De rest bestaat uit warmte- en nucleaire centrales, die naar mijn mening op een gegeven moment vervangen moeten worden.
Volgens vooroorlogse schattingen van het internationale REA (Renewable Energy Agency) heeft Oekraïne de capaciteit om meer dan 320 GW windenergie en zeventig GW zonne-energie te installeren. Deze schatting is exclusief de Krimregio. Als we deze meerekenen, zou de capaciteit voor windenergie kunnen oplopen tot 700 GW. Al met al heeft Oekraïne ontzettend veel potentie voor de realisatie van duurzame energie.”
Hoe wordt de boodschap die u wilt verspreiden over de mogelijkheden voor duurzame energie ontvangen door de Oekraïners, terwijl het land wordt verwoest door de aanhoudende oorlog?
“Oekraïners zijn zeer veerkrachtig. We hebben de wereld al laten zien dat we weten dat we deze oorlog zullen overleven. We hebben een ingewikkelde geschiedenis, maar zijn keer op keer een optimistisch en progressief land gebleven. We denken alleen aan de toekomst, omdat het ons helpt om alle verschrikkingen te doorstaan. Voor Oekraïne schijnt er licht aan het einde van de tunnel, maar het is niet alsof we denken dat de oorlog morgen afgelopen is. We zijn realistische mensen. We hebben de nu bereidheid en de mogelijkheden om een veel beter Oekraïne te bouwen dan het was vóór de oorlog.”
Een groot deel van de energie-infrastructuur is onlangs vernietigd. Hoe beïnvloedt dit de toekomstige mogelijkheden voor hernieuwbare energie? En staan de mensen open voor het terugbouwen van een groener energiesysteem?
“Bijna de helft van de energie-infrastructuur is vernietigd door Russische aanvallen. De stroomuitval treft nu bijna iedereen in Oekraïne. Onze energie-infrastructuur voor de oorlog was een beetje verouderd, omdat deze uit de tijd van de Sovjet-Unie stamde. Het creëren van nieuwe duurzame smart solutions is daarom logisch en op den duur economisch gezien slimmer dan het opnieuw opbouwen van het oude systeem. Dit opent deuren voor investeringen in de energiesector in Oekraïne. Ik twijfel er niet aan dat dit nieuwe duurzame energiesysteem door veel Oekraïners wordt gesteund. Het is een progressief volk en met de juiste communicatiestrategieën zullen zij groene energie hun steun blijven geven.”
Is er in Oekraïne voldoende capaciteit en kennis aanwezig zo’n groot aantal zonnepanelen en windturbines te bouwen?
“Er zijn al enkele particuliere bedrijven in Oekraïne die het initiatief hebben genomen voor het programma ‘Build back greener’. Dit initiatief werd aangekondigd tijdens het World Economic Forum in 2022. Ze zeggen dat de particuliere sector in Oekraïne klaar is om te investeren in groene energieoplossingen. We moeten de juiste expertise in huis hebben, maar aangezien we al enige hoeveelheid hernieuwbare energie hebben geïnstalleerd, weten we hoe het moet. Uitbreiding zal gemakkelijk zijn. Particuliere bedrijven zullen het voortouw nemen door deskundigheid, capaciteit en financiering ter beschikking te stellen om te helpen in de sector. Ik denk dus dat het zeker haalbaar is voor zo’n groot land als Oekraïne.”
De installatie van hernieuwbare energiebronnen heeft hoge investeringskosten, hoe denkt Oekraïne de energietransitie te financieren – met het oog op de wederopbouw van het land na de oorlog?
“Ik doe even een stapje terug. De plannen voor de wederopbouw van Oekraïne zijn naar mijn visie gebaseerd op drie belangrijke principes. Allereerst is het belangrijk dat we deel moeten uitmaken van de Europese Unie. Dit zou snel moeten gebeuren. Voor ons zou lidmaatschap betekenen dat we de regelgeving van de Europese Unie in ons wederopbouwplan moeten opnemen. Met name die voor duurzaamheid. Het tweede principe: We moeten voor de wederopbouw van Oekraïne de meest recente technologieën en oplossingen gebruiken. Dit zou ons allerlei duurzame oplossingen geven, bijvoorbeeld voor huisvesting. Denk onder andere aan zonnepanelen op daken. Het laatste belangrijke principe is 100 procent onafhankelijkheid van Rusland op het gebied van energie. We waren lang van hen afhankelijk voor gas en olie. Sinds de oorlog draait de energietransitie niet meer alleen om uitstoot. Vanaf toen stond het ook voor andere waarden: onafhankelijkheid en vrijheid.”
De Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie (NVDE) vertegenwoordigt duizenden bedrijven die werken aan het versnellen van de energietransitie en informeert de politiek over de behoeften van deze bedrijven. Hoe zouden de NVDE en haar leden de energietransitie in Oekraïne kunnen helpen en welke kansen biedt Oekraïne voor Nederlandse of Europese bedrijven?
“Nederland steunt Oekraïne niet alleen middels bijvoorbeeld humanitaire hulp, vluchtelingenopvang en onderzoek naar mensenrechtenschendingen, maar ook met geld voor de wederopbouw van Oekraïne. Ook kunnen de leden van de NVDE Oekraïne steunen door het land in acht te nemen voor investeringen in duurzame energie, na de oorlog. Verder wil ik nog benoemen dat er een grote rol is weggelegd voor directe investeringen van particuliere bedrijven. Zoals eerder genoemd is ons land van plan een nieuw modern energiesysteem op te bouwen – en er zal veel ruimte zijn voor investeerders.
Hoeveel van de geplande hernieuwbare energie wil Oekraïne zelf gaan gebruiken? Zijn er plannen om de opgewekte elektriciteit/waterstof te exporteren, en zijn er mogelijkheden om buurlanden te helpen met hun duurzame transitie?
“Zoals ik al zei heeft ons systeem de capaciteit voor 56 GW, maar ons plan is een om een veel grotere capaciteit te creëren. Oekraïne wil graag exporteur worden van groene moleculen en groene elektriciteit. Om dat te bereiken zijn er wel investeringen nodig in de export-infrastructuur.”
Zijn er plannen om groene waterstof te produceren in Oekraïne? En zal dit vooral voor eigen gebruik zijn, of zie je exportmogelijkheden?
“Ten eerste wil ik graag benoemen dat er nergens in de wereld groene waterstofprojecten op grote schaal zijn uitgevoerd. Het gaat dus om plannen. Oekraïne doet mee aan het European Green Deal-actieplan, en de EU wees tien GW aan elektrolyse-capaciteit toe aan het land. Een kwart van deze tien GW moet worden gebruikt voor binnenlands ammoniakverbruik. De overige zeven-en-een-half GW-productie zal bestemd zijn voor de Europese Unie. We zouden op deze manier voor veel landen een leverancier van groene waterstof kunnen zijn. In Oekraïne bevindt zich een van de grootste gastransportsystemen ter wereld. Dit is een belangrijke factor, aangezien waterstof kan worden gemengd met gas voor transport. Dit is een goedkope methode om waterstof van Oekraïne naar Europa te exporteren. Natuurlijk kan dit systeem wat modernisering gebruiken, maar de basis is er.”
Welk potentieel heeft Oekraïne om biomassa te produceren? Hoe kan duurzame productie worden gegarandeerd? En is het land niet nodig voor voedselproductie?
“Bio-energie is een belangrijk onderwerp voor Oekraïne, omdat het huidige stadsverwarmingssysteem in Oekraïne uit de tijd van de Sovjet-Unie stamt, en grotendeels afhankelijk is van gas en kolen. Oekraïne heeft vier miljoen hectare onbezette landbouwgrond die ongeschikt is voor het verbouwen van voedsel. Daarom is het verstandig om er energiegewassen te verbouwen. In wezen concurreren we dus niet met de voedselproductie. Het programma Repower EU van de Europese Commissie heeft 35 miljard m3 biogas per jaar gepland voor 2023. En volgens onze berekeningen kan dertig procent van deze bio-energie in Oekraïne worden geproduceerd en naar de Europese Unie worden geëxporteerd. Biomassa is dus een big deal voor ons land.”
Wat kunnen professionals in de Nederlandse duurzame energiesector doen om uw droom van Oekraïne als duurzame energieleverancier in Europa dichterbij te brengen?
“Neem Oekraïne alsjeblieft mee in je strategie. Blijf geïnteresseerd in ons land. Houd rekening met ons, ga in gesprek met Oekraïense bedrijven, en als u vragen heeft, aarzel dan niet om contact met me op te nemen. Mijn doel is om Oekraïne onder de aandacht te brengen: meer investeringen, connecties en hoogopgeleide mensen – gericht op de toekomst. Al met al: de overwinning van Oekraïne komt snel dichterbij. Daarom moeten we klaarstaan om fossiele brandstoffen tot het minimum te beperken en moeten we overal in ons land groene energie implementeren. Dat is ons mantra.”
U kunt contact opnemen met Daria Minina via: darya.minina.19[at]gmail.com