Zet in deze tijd van crisis in op ‘win-wins’ die de economie versterken en tegelijkertijd de verduurzaming bevorderen, stelt Olof van der Gaag in een column op Energiepodium.
Ik gun deze dagen heel veel mensen lekkere stukken taart – en veel andere zaken om het leven makkelijker of aangenamer te maken. De Corona-crisis laat nu al diepe sporen na en het is pas net begonnen. Opbeurend zijn de vele voorbeelden waar mensen oplossingen vinden en elkaar helpen om er het beste van te maken. Hopelijk kunnen we die sfeer vasthouden.
Nederland werkt dapper door en past zich aan. In de zorg, het onderwijs, de supermarkten; thuis werkend of toch onderweg. Mede dankzij al die mensen die zorgen dat er altijd en overal energie is, precies zoals we dat gewend zijn. Ook in de energiesector zijn de gevolgen van de Corona-crisis groot, maar dat heeft gelukkig nog geen merkbare invloed voor klanten.Veel bedrijven in de energiesector moeten improviseren en maken zich grote zorgen over hun bedrijf en hun medewerkers. Dit raakt iedereen, van groot tot klein en van fossiel tot duurzaam. Voor de energietransitie betekent dit een extra uitdaging, waar de uitdaging al niet gering was.
“In tijden van onzekerheid en angst zal de openheid voor verandering afnemen”
Wat zien we nu gebeuren?
- Door de afname van economische activiteiten en vervoer, daalt op korte termijn de uitstoot van CO2 en andere schadelijke stoffen. Zeker in China en Italië, maar ook in Nederland is een spectaculaire verbetering van de luchtkwaliteit te zien. Dit beeld is goed om te onthouden: de overgang naar schone energie en mobiliteit biedt veel meer voordelen dan het beperken van klimaatverandering.
- Opmerkelijk snel weten tal van sectoren, mensen en bedrijven tot nieuwe manieren van werken te komen. Waar de noodzaak zo duidelijk is, lukt het om ingrijpende veranderingen door te voeren. Ook zonder dat daar poldertafels, stuurgroepen en stakeholderprocessen voor zijn georganiseerd. Wat volgens mij helpt: het oplossen van het kernprobleem staat consequent voorop. Er zijn geen berekeningen over ‘de laagste kosten per vermeden Corona-patiënt’, dit moet gewoon worden opgelost. Niemand gebruikt de crisis om andere maatschappelijke wensen te verzilveren, zoals herverdeling tussen burgers en bedrijven. Evenmin zegt iemand dat er pas een fabriek voor gezichtsmaskers mag komen als die voor minimaal de helft in handen is van de omgeving. Een scherpe focus maakt zaken makkelijker.
- Naast de problemen die alle bedrijven raken, hebben bedrijven in de duurzame energiesector te maken met een snel verslechterende concurrentiepositie: de prijzen voor fossiele energie zijn gekelderd, net als de emissieprijs van een ton CO2 in het ETS. Daarmee hebben alle CO2-vrije alternatieven het moeilijker. Dit betekent dat de kans groot is dat er extra maatregelen nodig zijn om duurzame keuzes concurrerend te maken. We zullen daarover cijfers krijgen bij de Klimaat- en Energieverkenning (KEV) dit najaar. Maar omdat iedereen dit kan zien aankomen, kunnen we daar beter alvast op anticiperen.
- De overgang naar duurzame energie is een proces met heel veel overleg en procedures. Een project realiseren kost zo tien jaar, waarvan de feitelijke bouwfase het kortste duurt. Al die overleggen en procedures staan nu onder grote druk en bieden het risico van vertraging. Het is verstandig om daarbij opnieuw kritisch naar processen te kijken: wat is noodzakelijk en wat kan slimmer en bijvoorbeeld digitaal?
- In tijden van onzekerheid en angst zal de openheid voor verandering afnemen. Er is een vrij groot draagvlak voor de doelstellingen van het klimaatbeleid, maar de zorgen over de gevolgen zullen hier niet minder van worden. Eerlijke communicatie, gerichtheid op samenwerking en maximale inzet voor oplossingen die het leven aangenamer maken, is daarom belangrijker dan ooit.
- De verleiding zal bestaan om de Coronacrisis te benutten tegen klimaatregelen waar landen, sectoren of bedrijven last van denken te hebben. Het is niet verstandig om aan die verleiding toe te geven. Dit is de ‘elke-dag-taart-benadering’. We kunnen een tijdelijke crisis niet gebruiken om structureel door te gaan met iets waarvan we weten dat het niet goed is. Zoals het ook niet verstandig is om elke dag taart te eten. De tijdelijke gevolgen moeten daadkrachtig worden aangepakt en dat zie ik de overheid ook doen. Het lijkt me goed om naast de noodzakelijke crisismaatregelen voor de korte termijn vooral in te zetten op ‘win-wins’: versterk de economie met maatregelen die tegelijkertijd de verduurzaming bevorderen. Maak afspraken over verduurzaming met sectoren die nu met maatschappelijke middelen overeind worden gehouden en ga vooral door met investeringen in de duurzame economie, zoals met de Europese Green Deal. Op die manier ontstaan er nieuwe successen en dan kunnen we die mooi vieren met een stuk taart.
Deze column verscheen op 24 maart 2020 op Energiepodium.