‘Het huidige energiesysteem in Nederland, en de Europese Unie (EU), is voor ongeveer tachtig procent gebaseerd op (veelal geïmporteerde) fossiele brandstoffen. Dit maakt het kwetsbaarder dan bijvoorbeeld de VS of China. Een snelle overgang naar een systeem gebaseerd op duurzame bronnen is dan ook niet alleen goed voor het klimaat. Het helpt ons ook om minder afhankelijk te worden van fossiele brandstoffen van elders en voor de betaalbaarheid. Door nu door te pakken met de energietransitie zetten we onze industrie op een toekomstige voorsprong.’ Dat schrijven onderzoekers Jilles van den Beukel en Lucia van Geuns van het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS) in aanloop naar een Kamerdebat over de industrie op 15 mei in een recent gepubliceerd rapport in opdracht van Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), VNO-NCW, Gasunie en Koninklijke Vereniging Nederlandse Chemische Industrie (VNCI).

‘Om onze kwetsbaarheden te verminderen is het zaak het nieuwe duurzame energiesysteem snel op te bouwen’, aldus de onderzoekers. Daarvoor is het volgens hen nodig de huidige langdurige procedures voor vergunningen op het gebied van infrastructuur te versnellen, om zo met name netcongestie sneller op te lossen en bestaande industrie beter te kunnen inschakelen bij de energietransitie. De huidige (versplinterde) Europese manier van werken leidt volgens het rapport verder tot een langzamere energietransitie en het verplaatsen van industrie naar bijvoorbeeld de VS, waar de Inflation Reduction Act (IRA) door de industrie gezien wordt als een aantrekkelijke propositie. ‘Er moet gewerkt worden aan een herstel van de relatie tussen bedrijfsleven, overheid en samenleving. Het bedrijfsleven kijkt uit naar een duidelijke overheid, met efficiënte regelgeving en snelle procedures voor vergunningen, die keuzes durft te maken op het gebied van groene energiepolitiek, en naar die keuzes handelt voor de lange termijn.’

Het rapport laat volgens VNCI, NVDE, VNO-NCW en Gasunie goed zien dat we om meerdere redenen de energietransitie versneld in uitvoering moeten brengen. We moeten focussen op de uitvoering en stoppen met het beleid steeds wijzigen, zorgen dat we vergunningen sneller gaan verlenen en zorgen voor voldoende aanbod van elektriciteit en waterstof.

Olof van der Gaag, voorzitter van de NVDE: ‘Door de energietransitie te versnellen kunnen we de Europese industrie op een duurzame voorsprong zetten en zo slaan we een drieslag voor zowel duurzaamheid, betaalbaarheid als leveringszekerheid. Snelheid is geboden.’

Achtergronden bij het rapport

• Het rapport van HCSS laat treffend zien hoe de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen in Europa geleidelijk is gegroeid en nu een maximum heeft bereikt. Tegelijkertijd zijn ook geopolitieke spanningen gegroeid en wordt energie vaker als wapen ingezet wereldwijd. De beweeglijkheid van de fossiele markten is toegenomen en het is een reëel scenario dat tijdens de energietransitie fossiele markten volatiel zullen blijven, met eerder hoge dan lage prijzen.
• Volgens het HCSS-rapport is met name Nederland hierdoor zeer kwetsbaar geworden. De activiteit van de Nederlandse energie-intensieve industrie vermindert snel en de uitdaging wordt groter om, in Europees verband, die industrieën te continueren die van essentieel belang zijn voor onze samenleving, economie en veiligheid.
• Een nieuw (duurzaam) energiesysteem zal uiteindelijk een robuuster systeem zijn. De afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verdwijnt. Het is daarbij volgens de onderzoekers effectiever om de energietransitie te versnellen met maatregelen die de vraag naar fossiele brandstoffen aanpakken, zoals het beperken van het aantal emissierechten (conform het ETS-systeem van Europa), dan door restricties op te leggen aan de aanbodkant. De beperkte olie- en gasproductie die nog plaatsvindt in Europa, vermindert bijvoorbeeld de fossiele kwetsbaarheid en heeft daarnaast een veelal lagere uitstoot van broeikasgassen over de gehele keten ten opzichte van bij voorbeeld geïmporteerd LNG.
• Bij het bouwen van het nieuwe energiesysteem staan we volgens de onderzoekers voor een grote uitdaging: het doorkomen van een voor Nederland en de EU uitdagende transitieperiode, waarin wij kwetsbaar zijn qua betaalbaarheid én leveringszekerheid van energie en waarin industrie dreigt weg te trekken, in een guur geopolitiek klimaat.
• Lees hier het HCSS-rapport ‘Een snelle energietransitie; niet alleen voor het klimaat!’
• Lees hier het Telegraaf-artikel: ’Snelle transitie van fossiele naar duurzame energie is van levensbelang’
• Lees en luister hier naar coauteur Lucia van Geuns bij BNR: Nederland moet energietransitie versnellen, ‘worden 15 moeilijke jaren’