Olof van der Gaag, directeur NVDE op Springtij, 23 september 2016

In 1982 voerden Reagan en Brezjnev de Koude Oorlog & Thatcher de Falklandoorlog. Helmut Kohl wordt bondskanselier van West-Duitsland, Ruud Lubbers premier van Nederland en Ed Nijpels fractievoorzitter van de VVD. Hinault wint de Tour, Navratilova Wimbledon en Italië het WK voetbal. De Commodore 64 komt op de markt; Microsoft heeft net besturingssysteem MS-DOS ontwikkeld; Time kiest de computer tot ‘machine van het jaar’. Philips produceert de 1e CD met een liedje van ABBA. ‘De bom’ van Doe Maar is de best verkochte Nederlandse single. Zelf werd ik dat jaar 8 en was ik zeer gelukkig met mijn nieuwe Feyenoord dekbed.
1982 is precies even ver van ons verwijderd als 2050. Er kan veel veranderen in 1 generatie.
Met het energieakkoord is Nederland eindelijk begonnen aan de energietransitie – die we in 1 generatie moeten voltooien.
Gelukkig zijn er veel motiverende redenen om daar alles voor uit de kast te halen:

• Oranje-groene energie is een strategische en cruciale ‘grondstof’ van onze samenleving – onafhankelijk van geopolitieke strijd en foute regimes; op lange termijn betrouwbaar en betaalbaar.
• De energietransitie is een bron van economische kansen en innovaties. We geven jaarlijks 20 miljard uit aan fossiele energie – dus je kunt miljarden verdienen met de alternatieven.
• De energietransitie is een banenmachine. In tien jaar tijd kwamen er tien keer zoveel banen bij als in de rest van de economie. Die werkgelegenheid blijft groeien.
• Duurzame energie en energiebesparing zijn cruciaal voor een houdbaar klimaat en schonere lucht.

Daarmee kunnen we veel partijen aanspreken – en we hebben er ook velen nodig.

Onzichtbare hand

De kans op succes is het grootst wanneer we een paar cruciale zaken vastleggen – en verder vertrouwen op de creativiteit in de samenleving.

1. Neem de klimaatwet aan: -95% CO2 in 2050 met tussendoelen en jaarlijkse klimaatplannen. Leg ook subdoelen vast voor duurzame energie en energiebesparing. Die subdoelen zijn essentieel om bedrijven duidelijkheid te geven – en daarmee kans op forse kostenverlaging. De halvering van de kosten voor Wind op Zee liet dat zien. Bovendien zorgt dat ervoor dat we niet alleen kiezen voor de laagste kosten op de korte termijn maar voor de beste aanpak op de lange termijn.
2. Sluit een nieuw energieakkoord met diezelfde doelen en zorg dat bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties samen verantwoordelijkheid nemen.
3. Maak vervuiling duurder. Met een hogere Europese CO2-prijs, desnoods alleen met omringende landen. En met hogere belasting voor fossiele energie in Nederland – met compensatie voor koopkracht en winstgevendheid. We dwingen mensen en bedrijven nog te vaak om te kiezen tussen wat goed is voor jezelf en goed voor de wereld. De beste keuze voor de wereld moet ook de beste keuze voor jezelf zijn.
4. Leg normen vast voor een dalende CO2 uitstoot en energieverbruik van bijvoorbeeld apparaten, auto’s, energiecentrales, huizen, kantoren en fabrieken.
5. Vul waar nodig aan met subsidie – inclusief een duidelijk plan voor vermindering van subsidies.

Gerichte acties

1. De ontwikkeling van windenergie, zon, elektrische auto’s is adembenemend. Ze worden snel goedkoper dan fossiele energie. Abu Dhabi veroverde deze week het wereldrecord ‘voordelige zonnecentrale’: 2,15 cent per kWh, 1.000 km elektrisch rijden voor €4.10. Nederland had even het wereldrecord ‘voordeligste windpark op zee’. Het mooie van die wereldrecords is dat niemand ze lang in bezit heeft. Laten we snel afspraken maken om deze succesaanpak voort te zetten en waar mogelijk uit te breiden naar andere technieken.
2. Wanneer de elektriciteit 100% hernieuwbaar is, is het nog aantrekkelijker om voor veel meer zaken over te schakelen op elektriciteit, bijvoorbeeld voor verwarming en voor vervoer.
3. Voor de verwarming van huizen dweilen we nog met de kraan open: zsm energieneutrale of energiepositieve nieuwbouw, geen nieuwe huizen aansluiten op gas. Ondertussen lekt de energie in miljoenen huizen nog naar buiten. Nog dit jaar moet er een overtuigend plan zijn om isolatie eindelijk een boost te geven – en zelf stroom en warmte op te wekken. Laten we warmtenetten benutten en wijk voor wijk, samen met bewoners, een afscheidsplan voor gas maken.
4. De olie-auto heeft net als de olielamp een prachtige toekomst achter zich. Het is prima te doen om rond 2025 alleen nog elektrische auto’s te verkopen. Dat is precies 9 jaar van ons verwijderd – net als de komst van de 1e iPhone. Het vraagt een goede infrastructuur voor elektrisch rijden en een mix van uitstootnormen en fiscaal beleid
5. De industrie is veruit de grootste energieverbruiker. Het internationale speelveld is hier zeer bepalend. Er zijn genoeg technische mogelijkheden om snel te besparen en bv duurzame biomassa in te zetten. Hier zou moeten gelden: alles met een terugverdientijd van 5 jaar of minder zou moeten worden gedaan.
6. CO2-opslag. Het is belangrijker om de kraan dicht te draaien – maar de tijd is krap dus we moeten ook dweilen. In de industrie kan CO2-opslag een belangrijke, kosteneffectieve maatregel zijn – die in de beginfase ook publieke steun verdient.
7. De nieuwste kolencentrales zouden eventuele CO2-opslag zelf moeten betalen. Kolencentrales horen niet in de energiemix van de toekomst dus ook hier is een fatsoenlijk afscheidsplan nodig.
8. Duurzame biomassa is niet onbeperkt beschikbaar – maar er is nog veel potentie. Het mooie van groen gas en duurzame biomassa is dat het kan werken als ‘gatendichter’ in de transitie. De grondstoffen zijn breed inzetbaar en kunnen een oplossing bieden waar of wanneer hernieuwbare stroom dat (nog) niet kan.
9. Uiteindelijk hebben we geen opwekvraag maar een verdeelvraag: hoe krijgen we al die duurzame energie goed verspreid over de wereld en over de seizoenen? Dat vraagt om een slim energienetwerk, flexibele vraagsturing, kleinschalige en grootschalige opslag. De technieken zijn zeer pril en het is hard nodig die volop te ontwikkelen. Waar pieken in productie en gebruik sterk afwijken, ontstaat hier ook vanzelf een mooie markt.

Sociale transitie

Sinds 1982 is ook de wereld van duurzame energie zelf sterk veranderd. Van origine speelt de beperkte belastbaarheid van de aarde een grote rol. Al vroeg was er ook een sterke technologische fascinatie – de boys en hun toys.
De laatste jaren is groen steeds meer poen geworden. We knuffelen geen bomen maar businessmodellen. Elke nieuwe stroming heeft de beweging voor duurzame energie rijker en sterker gemaakt. Ze delen tot nu toe wel een sterke liefde voor modellen en grafieken. Om de grote versnelling te maken, moet de transitie ‘onder de motorkap’ ook kloppen. Maar het zijn wel mensen die gas moeten geven.
Daarom denk ik dat de volgende verrijking een sociale moet zijn: er wonen mensen tussen die geïsoleerde muren en onder dat zonnedak; en er werken mensen aan al die mooie oplossingen. Die menselijke kant verdient meer aandacht. Met duidelijke voordelen en zeggenschap; met een eerlijke verdeling van lusten en lasten; oog voor koopkracht, werkgelegenheid, arbeidsvoorwaarden, scholing.

Governance

Naast de ‘harde governance’ met doelen etc. is er ook ‘zachte governance’ nodig. Een mentaliteit van samenwerking en het overwinnen van tegenstellingen. We moeten laveren tussen de klippen van ‘nooit genoeg’ en ‘altijd teveel’. Geen vliegen afvangen en het betere als vijand van het goede – maar velen een kans geven en accepteren dat soms iets mislukt.
We hebben naast leiderschap ook volgerschap nodig: niet alleen zelf met een vaandel voorop willen gaan – maar je scharen achter iemand met een prachtig idee.

Springtij biedt ons legio kansen om te oefenen met dat volgerschap.