Het Klimaatakkoord gaat de doelen halen, iedereen kan meedoen, en de grote vervuilers gaan betalen. Dat zijn de drie criteria waar Matthijs Sienot, D66-Kamerlid, het Klimaatakkoord op toetst. De CO2-heffing moet daarbij zo worden ingericht dat bedrijven hier gaan vergroenen en niet elders vervuilen. Ook voor burgers heeft Sienot een aantrekkelijke belofte: “je gaat comfortabeler wonen tegen gelijkblijvende of lagere kosten.” Sienot is ‘fanboy’ van de NVDE, omdat zij als één van de eersten met oplossingen komt. Hij is optimistisch over het politieke vervolg op het Klimaatakkoord. “Je kunt klimaatverandering niet wegstemmen. Een grote meerderheid is voor klimaatbeleid”
Waarom is klimaat- en energiebeleid eigenlijk belangrijk voor u?
“Het is de toekomst. Ik zie veel kansen om in te spelen op alle ontwikkelingen en nieuwe technieken voor windmolens, groene waterstof, zon en meer. Heel inspirerend! Ik wil ondernemers helpen die werken aan de energie van de toekomst, door overbodige regeltjes weg te nemen die nieuwe technieken in de weg staan. En ik zie ook het gigantische belang. We hebben één generatie om gevaarlijke opwarming van de aarde te voorkomen en er heeft nog nooit een generatie geleefd die zoveel kansen heeft om er iets aan te doen.”
Wat betekent de uitkomst van de Provinciale Verkiezingen voor het klimaat- en energiebeleid?
“Je kunt klimaatverandering niet wegstemmen. Een grote meerderheid is voor klimaatbeleid. We blijven ermee aan de slag. We gaan wel zorgen van mensen wegnemen, die ongerust zijn over wat dit betekent voor hun leven. We gaan hen juist helpen en vertrouwen geven, laten zien dat we dit samen kunnen doen.”
Hoe ziet u klimaatbeleid door de Eerste Kamer komen?
“D66 werkt met iedereen samen om dit te doen. De Klimaatwet is in de Tweede Kamer met ondertekening van acht partijen aangenomen. Het politiek debat over het Klimaatakkoord moet nog plaatsvinden. Daar heb ik vertrouwen in. De plannen die het kabinet na de doorrekening aankondigde zijn belangrijk. Die bieden aanknopingspunten voor verschillende partijen om het Klimaatakkoord te steunen.”
Wat vindt u van de doorrekening van het ontwerp Klimaatakkoord door het PBL en CPB?
“We gaan serieus aan de slag met de kritiek. Direct na die doorrekening hebben we extra plannen aangekondigd. We gaan samenwerken met iedereen die helpt om een Klimaatakkoord te sluiten waarmee we de doelen halen, waarbij iedereen mee kan doen en de grote vervuilers gaan betalen. Op die drie criteria gaan we toetsen. Dan krijgen we het ook door de Tweede Kamer.”
Welke twee hoofdpunten moeten er volgens u nu geregeld worden in het Klimaatakkoord?
“De industrie springt eruit. We moeten als politiek regelen dat de vervuiler gaat betalen. De CO2– heffing moet zo worden ingericht dat bedrijven hier gaan vergroenen en niet elders vervuilen. Ten tweede is wonen belangrijk. Elke Nederlander merkt het aan zijn huis. Daar zitten begrijpelijke zorgen, waar we serieus mee omgaan. Je gaat comfortabeler wonen tegen gelijkblijvende of lagere kosten.”
Kunt u dat wel beloven? De energietransitie kost ook geld.
“Het is een uitgangspunt van het Klimaatakkoord: duurzaam wonen voor hetzelfde of zelfs minder geld. Je verdient investeringen terug via de lagere energierekening. En zo niet, dan is er een warmtefonds nodig, een financiële regeling om ook de laatste stappen te kunnen zetten. Daar wordt hard op gepuzzeld.”
Drie onderzoeksbureaus (iov NVDE) bepleiten in december het nu ontwikkelen van hoofdinstrumenten waardoor CO2-uitstoot een prijs krijgt. Bent u het daarmee eens?
“Ik ben een groot voorstander van het principe dat de vervuiler betaalt. Je maakt daarmee de groene keuze de makkelijkste keuze. We zoeken naar manieren om dit in elke sector toe te passen. Dat gebeurt al in de elektriciteitssector. Hierdoor is er een prikkel om te innoveren en te zorgen voor schone techniek.
We hebben het druk met het Klimaatakkoord, onder andere met het maken van afspraken met de industrie. We hebben al het Europese emissiehandelssysteem ETS. Dat gaat steeds beter werken. We moeten CO2-beprijzing niet alleen landelijk maar zeker ook Europees bekijken. Iedereen zal het ons nazeggen: het meest effectieve klimaatbeleid is Europees beleid. Je voorkomt daarmee dat bedrijven makkelijk naar Duitsland, België of Frankrijk vertrekken. We willen voorop lopen, zorgen dat in Nederland de nieuwe technieken worden ontwikkeld. En nu lopen we nog achter. D66 wil echt die omslag maken. Daarom is lokaal beleid nog nodig.”
Hoe moet de CO2-heffing voor de industrie eruit gaan zien? Welke valkuilen van de bonus-malus-regeling moeten we in ieder geval voorkomen?
“Dat is een puzzel. Een paar belangrijke stukken van die puzzel zijn dat bedrijven hier moeten vergroenen in plaats van ergens anders vervuilen. En we stimuleren innovatie. Milieuorganisaties, industrie en overheid overleggen druk. Ze moeten er samen uit komen. Vorige week bespraken ze dit nog samen op een boot, de Esperanza van Greenpeace. We zitten al dicht bij elkaar. Als overheid moeten we verantwoordelijkheid nemen dat die CO2-heffing er komt. De hoorzitting in de Kamer hierover hielp ook.”
Wat vindt u van de NVDE? Hoe kunnen we onze meerwaarde nog verder vergroten?
“Ik loop het gevaar dat ik over ga komen als een fanboy. De NVDE geeft ons hele goede informatie. Bijvoorbeeld bij het probleem van de noodzakelijke netverzwaring, die niet snel genoeg gaat. De NVDE is één van de eersten die met oplossingen komt. Ook voor zaken die verder in de toekomst liggen, zoals windenergie tegen negatieve prijzen en gekke prijsschommelingen. De bijdrage van Olof van der Gaag aan ronde tafelgesprekken is altijd helder en enthousiasmerend.
We moeten met elkaar zorgen dat huiseigenaren, autobezitters en de kapper om de hoek allemaal vertrouwen krijgen dat we dit kunnen. Laat die burgers en MKBers zien dat ze meer overhouden aan het eind van de maand. Zo zie ik de verkiezingsuitslag: het is een schreeuw om handelingsperspektief. Daar zie ik ook een rol voor de NVDE.”
De verdeling van de lasten tussen huishoudens en bedrijven moet eerlijker, zegt het kabinet. Maar hoe? Bedrijven berekenen meteen door, roept men dan.
“Als je vervuiling een prijs geeft, dan maak je de groene keuze de logische keuze. In de plaats van zo goedkoop mogelijk produceren terwijl het vervuilend is, gaan bedrijven zo goedkoop mogelijk schoon produceren. We stimuleren daarmee een maatschappelijk gewenste ontwikkeling. Het levert bedrijven die erin investeren ook efficiencyverbetering op. Ze gaan kosteneffectiever produceren. Het Planbureau moet het gaan doorrekenen. We zullen dat scherp blijven volgen, zoals we dat ook bij de energierekening doen. Er komt een verschuiving in de Opslag Duurzame Energie (ODE). Waar nodig komen we met extra maatregelen. Dat doen we op tal van terreinen.”
Er zit nog veel onzekerheid in de maatregelen voor de gebouwde omgeving, blijkt uit de doorrekening. Hoe krijgen we 1,5 miljoen huizen aardgasvrij?
“De route zoals voorgesteld in het Klimaatakkoord is een kansrijke. Het begint met de juiste belofte. Je gaat van het gas af, daar wordt niemand enthousiast van. De belofte is: je krijgt een comfortabeler, warm huis en het kost je niks extra. Het liefst wordt het zelfs goedkoper.. En we gaan zorgen dat het echt zo is. Gas wordt wat duurder, elektriciteit goedkoper. Ten tweede zullen we zorgen dat de techniek goedkoper wordt. De prijzen die nu rondzingen slaan nergens op. Als je dit grootschalig gaat doen, worden zonnepanelen, warmtepompen en hybride warmtepompen veel goedkoper. Dat is altijd zo. Kijk naar mijn smartphone, voor dezelfde rekenkracht had ik vroeger een schuur vol servers moeten afhuren. We gaan die kostenverlaging ook in de bouw aanjagen, door te zorgen voor vraag, door de juiste normering.
Je ziet nu straten met huizen met één zonnepaneel op het dak. Dat wordt ook wel een schaampaneel genoemd: de bouwer voldeed precies aan de specificaties, niets meer en niets minder. Het nieuwe normaal moet zijn: geïntegreerd zonnepanelen, op daken, in het glas en meer. Dat is de route: normeren, terugverdienen, volume aanjagen door de startmotor die tienduizenden sociale huurwoningen gaat vergroenen en door de 27 aardgasvrije pilotwijken.”
Heeft u dit al in werking gezien?
“Ik was in Leusden, bij een project met 93 private woningen van mensen die niet zoveel te besteden hebben. Die gaan allemaal naar nul op meter. Ze hebben er 93 keukentafelgesprekken gevoerd. Die aanpak moeten we op veel meer plekken doen. En in Helmond sprak ik een meneer met een warmtepomp, 18 zonnepanelen en een zonneboiler. Zijn installateur dacht met hem mee. Hij gebruikt zijn oude radiatoren en hoefde nauwelijks extra te isoleren. Hij heeft er geen euro van zijn eigen geld in gestoken, dankzij een goedkope lening. Hij is zeven tientjes in de maand goedkoper uit! Dit soort verhalen horen we te weinig. We horen wel veel angstverhalen. Daar ligt ook een belangrijke rol voor de NVDE. Dat hele frame dat we 1,5 miljoen woningen van het gas gaan halen is verkeerd. Hoezo is gas mijn probleem, denken mensen, ik kook erop. Je komt een probleem brengen. Daar moeten we mee ophouden. We gaan een oplossing brengen!”
Was u bij de Klimaatmars? Hoe vond u het?
“Ik ben hartstikke nat geregend! Het was ontzettend leuk, met een enorme betrokkenheid van 40.000 mensen. Dit is een heel duidelijk signaal. We willen naar Parijs. Ik steun dat volledig. Natuurlijk lopen we mee, wat, D66 loopt voorop.”
Volgens het Klimaatakkoord hebben we in 2030 al 75 procent duurzame elektriciteit. Dat is al een hele prestatie, maar er is meer mogelijk met zon en wind, zeker als er vanuit industrie en mobiliteit meer vraag komt naar groene stroom. Hoe krijgen we dat voor elkaar?
“Ik ben blij dat de elektriciteitssector deze handschoen oppakt. Vorige week in de Tweede Kamer bij de elektriciteitstafel begonnen de elektriciteitsbedrijven bijna de wave; ze hebben er zin in. Vijf jaar geleden was dat ondenkbaar. Duurzame energie is veel goedkoper geworden. Die ontwikkelingen wil ik de ruimte geven. Op delen van het IJsselmeer kunnen drijvende zonnepanelen komen die meebewegen met de zon. Ik heb me ingespannen om de subsidie daarvoor van de grond te krijgen.
De elektrificatie van de industrie en mobiliteit, daar gaat het Klimaatakkoord over. Door samenwerking tussen sectoren bevorderen we bijvoorbeeld groene waterstof, zodat er op winderige, zonnige dagen ook een verdienmodel is. En zo’n NS-grootverbruikerscontract met Eneco, daar wil je naartoe. In buurten komen netten: als jij met jouw dak teveel energie opwerkt, kan ik mijn wasmachine laten draaien. Dat is nu nog toekomstmuziek. Hoezo worden er nog bedrijfspanden gebouwd zonder geintegreerde zonnepanelen? Gewoon doen! Met de juiste normen en prikkels creëren we veel kansen voor ondernemers.”
Mobiliteit: Er ligt een beleidspakket om elektrisch rijden te stimuleren, vanuit het Formule E-team en het Klimaatakkoord. Het kabinet wil oppassen voor overstimulering. Hoe krijgen we elektrische auto’s zo snel mogelijk betaalbaar voor iedereen? En ook tweedehands?
“Ha ha, moet ik alles oplossen in dit interview? Hoe zorgen we ervoor dat auto’s met schone technologie gaan rijden? Elektrisch presteert al, waterstof is een belofte. In de showroom zie je steeds meer betaalbare elektrische middenklassers, mede dankzij strengere uitstootnormen vanuit Europa. De grote Duitse autoindustrie heeft ook voor elektrisch gekozen. Zekerheid over de lage bijtelling stimuleert. Veel is in onderhandeling nu. Er wordt hard aan gewerkt. We willen zorgen dat die auto’s in Nederland blijven, bijvoorbeeld door een kettingbeding. En we moeten tweedehands elektrische auto’s voor meer mensen betaalbaar maken. De betaalbaarheid neemt snel toe, als je er anders naar kijkt, namelijk naar aanschafkosten plus gebruikskosten. Daardoor wordt de elektrische auto in de private lease al steeds aantrekkelijker. Je hoeft dan niet direct met geld te smijten.”
Welke kansen ziet u voor initiatieven van onderop?
“Ik heb als raadslid in Utrecht samengewerkt met energiecoöperatie Energie U. Ik ben er nu ook lid van. We willen dat mensen mede-eigenaar kunnen zijn van windmolens en zonneparken in Rijnenburg, een grote polder bij Utrecht. Ik verliet mijn baan bij Microsoft om ‘hetkanwel.nl’ op te richten. We maakten dingen groener, eerlijker en leuker, met handelingsperspectief. Samen met ondernemers die dat kunnen bieden. Ik merkte dat er vaak beknellende regels zijn die maken dat het niet kan. Terwijl mensen op zolderkamers lieten zien dat het wel kan. Daarom ben ik de politiek in gegaan. Ik heb ervan geleerd dat de transitie er niet komt, als er geen draagvlak is. Vanuit de top kunnen we normen en kaders stellen. Maar draagvlak begint van onderop.
Wat doet u zelf met duurzame energie?
“Helemaal niks, geintje. Natuurlijk wel. Ik heb winddelen, dus ik krijg mijn stroom van een windmolen in Delfzijl, sinds een jaar of vijf. Toen had ik nog geen zonnepanelen, want dat paste nog niet op mijn dak op het noordoosten. Ik rijd in een deelauto op zonne-energie. Er is een slimme laadpaal, gekoppeld aan 200 panelen op het dak van een school die de auto oplaadt. En ik heb ‘hetkanwel.nl‘ opgericht, dus ik doe veel dingen duurzaam: bankieren, afval scheiden, eten, reizen.”