Er is in Nederland veel discussie over de kosten van het Klimaatakkoord, maar we kunnen snel meters maken zonder dat we daar spijt van krijgen. Namelijk met een relatief aantrekkelijke maatregel: isolatie. Er is wel een gedegen plan nodig om het isoleren van onze woningen te versnellen. Dat moet én kan, vindt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Bestaande woningen moeten geïsoleerd worden, voordat ze duurzaam verwarmd kunnen worden, zonder aardgas.
Terwijl de groeicijfers voor zonnepanelen en warmtepompen steil omhoog gaan, blijft de na-isolatie van bestaande woningen namelijk steken. En dat is niet omdat er niks meer te doen is: er zijn nog 5,6 miljoen woningen (gebouwd voor 1992) die op één of meer onderdelen van de woning, zoals gevel, vloer, glas en  dak, verbeterd moeten worden, zo blijkt uit cijfers van onder andere MilieuCentraal.. Het gaat om woningen met geen of matige isolatie, die gebracht moeten worden naar goede isolatie. Als we in dit tempo doormodderen, duurt het nog zo’n veertig jaar voordat alle daarvoor geschikte spouwmuren geïsoleerd zijn, om nog maar te zwijgen over de nog oudere huizen zonder spouw. Volgens schattingen zou het zelfs nog twee eeuwen duren voordat alle vloeren in bestaande huizen geïsoleerd zijn.

Niet sexy
Hoe kan het dat maatregelen die zich snel terugverdienen en bovendien het comfort verhogen, toch niet vaker worden toegepast?  Een gemiddelde isolatiemaatregel kost € 2000, verdient zich in vier jaar terug en verhoogt het comfort. Er zijn gunstige energiebespaarleningen en extra hypotheekruimte beschikbaar. Isolatie van een bestaande woning is goedkoop en effectief. Maar niet populair. De na-isolatiemarkt stagneert al zeven jaar.
Volgens Henk ter Harmsel van Pluimers heeft isolatie een imagoprobleem. De perceptie van de klant is dat isolatie duur is en gedoe oplevert. En het is niet zichtbaar. “Als we eenmaal bij woningeigenaren aan de keukentafel zitten, zeggen ze bijna altijd ja en zijn ze achteraf blij met wat het oplevert,” zegt Ter Harmsel. “Maar we komen moeilijk binnen. Mensen vinden isolatie niet sexy.”
En er is onduidelijkheid bij burgers over de benodigde isolatiegraad om te zijner tijd met de hele wijk van het aardgas af te gaan, en dat leidt tot afwachten. Bovendien zijn bijna alle na-isolatieklussen maatwerk. Projecten waarbij de hele straat tegelijk onder handen wordt genomen, zijn zeldzaam. Hierdoor vordert het na-isoleren van bestaande huizen langzamer dan mogelijk is.

Niet voor de buitenlucht stoken
Er is brede consensus dat er wat moet gebeuren. Het kabinet wil met het oog op het Klimaatakkoord van Parijs dat Nederland in 2030 nog maar de helft van de hoeveelheid CO₂ uitstoot. Naast het opwekken van duurzame energie, is het van groot belang om te voorkomen dat we voor de buitenlucht stoken. De potentie van isolatie is groot: zelfs volgens een voorzichtige schatting levert na-isolatie van bestaande woningen een CO₂-reductie op van 4,2 Mton. Ter illustratie: dit is meer dan de totaaldoelstelling van de tafel Gebouwde Omgeving (3,4 Mton).
In het kader van het Klimaatakkoord werkt de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) samen met tientallen andere organisaties en ministeries aan plannen om per jaar 30.000 tot 50.000 woningen aardgasvrij te maken, of geschikt te maken om aardgas vrij te maken. Het regeerakkoord wil dat na 2021 opschalen naar 200.000 woningen per jaar. Er zijn tal van alternatieven voor de gasgestookte cv-ketel, collectief (warmtenet) en individueel (warmtepompen, zonneboilers, biomassaketels en pelletkachels of hybride oplossingen als tussenstap).

Vrijwel altijd no-regret
De houding: ‘cv-ketel eruit, warmtepomp erin’ is een valkuil. Huizen moeten in veel gevallen geïsoleerd worden, voordat overgestapt kan worden op duurzame warmte. Isolatie is een belangrijke stap om mee te kunnen doen in een wijkaanpak gericht op aardgasvrije wijken.  “Het na-isoleren van een bestaande woning is vrijwel altijd een no-regret-maatregel, ongeacht de toekomstige warmtetechniek in de wijk. Woningeigenaren zouden in ieder geval natuurlijke momenten moeten benutten om hun huis te isoleren. Bijvoorbeeld bij een verbouwing, verhuizing of bij het vervangen van kozijnen,” zegt Sander Leenders, directeurEnergy +  bij Essent. Isolatiemaatregelen verdienen zich doorgaans terug via een lagere energierekening. Diederik Samsom, voorzitter van de tafel Gebouwde Omgeving zegt in presentaties vaak dat bewoners niet meteen naar de koevoet hoeven te grijpen om de CV-ketel uit het huis te slopen. Dat klopt. Gelukkig zegt hij er ook bij dat isoleren altijd loont.  “Bewoners zouden elke goede aanleiding om te isoleren moeten benutten, maar duidelijkheid over de benodigde isolatiegraad en de mogelijkheden voor financiering vanuit de tafel Gebouwde Omgeving  is gewenst. Dat helpt huiseigenaren een perspectief te geven op wat er van hen verwacht gaat worden.” zegt Leenders.

‘ja’ krijgen
In het Klimaatakkoord moeten dus knopen worden doorgehakt om de na-isolatie van woningen fors te versnellen.  De kosten kunnen naar beneden, onder andere door schaalvergroting en door na-isolatie mee te nemen in een wijkgerichte aanpak. Er zijn plannen nodig om te garanderen dat er voldoende menskracht beschikbaar is. Meer wettelijke ruimte voor nieuwe financieringsmogelijkheden maken dat woningeigenaren eerder investeren, omdat ze ruimer de tijd krijgen om de maatregelen terug te verdienen. En bewoners zullen met zachte hand richting na-isolatie bewogen moeten worden, of het nu sexy is of niet, wellicht door een methodiek te ontwikkelen voor het bepalen van de energieprestatie van gebouwen.
Voor de tafel Gebouwde Omgeving liggen die 4,2 Mton CO₂-reductie door na-isolatie voor het oprapen. De NVDE zit aan de keukentafel van de Klimaattafel en we rekenen erop dat we een ‘ja’ krijgen op maatregelen om alle bestaande huizen versneld te isoleren.

Visualisatie: Stagnatie na-isolatie materialen