Energiedeskundige Remco de Boer is bij velen bekend als de man achter de podcast Studio Energie. Naast praten, kan hij ook schrijven. Recentelijk verscheen zijn tweede boek: Droomland. Hierin neemt hij de lezer mee door het energie- en klimaatbeleid van vooral deze eeuw. Het boek leest als een trein en gaat over de paradox tussen het stellen van onrealistische klimaatdoelstellingen en de bereikte successen in de energietransitie. “We hebben vrijwel alle opgelegde doelen gehaald, ondanks dat veel middelen om deze doelen te bereiken zwaar onder druk staan”, zegt De Boer. Hij is hoopvol over de nieuwe generatie politici. Die kunnen met consistent beleid een belangrijke stempel drukken op de bedrijven die de transitie waarmaken: “Ondernemers zetten vaak hun hele hebben en houden in om de wereld verder te brengen.”

U heeft in 2015 het boek ‘Tussen hoogmoed en hysterie: vijf jaar strijd tegen schaliegas in Nederland’ geschreven. Negen jaar later brengt u uw tweede boek Droomland uit. Wat was hier de aanleiding voor?
“In ons wereldje zijn we vooral bezig met de waan van de dag. Wat zei de minister gisteren? Wat gaat er morgen gebeuren? Soms kijken we nog even naar gisteren, maar veel verder niet; het gaat vooral over de toekomst. Ik had de behoefte om de langere lijnen in kaart te brengen, en wat we daarvan kunnen leren. Om vandaag te begrijpen en morgen vorm te kunnen geven, moet je het verleden kennen. Dat is een quote van voormalig bondskanselier Helmut Kohl, die ook in mijn boek staat. Het boek is een reconstructie van energie- en klimaatbeleid van vooral de afgelopen kwart eeuw, met ook terugkijkjes naar de vorige eeuw.”

In uw boek komt naar voren dat de politiek en andere spelers alsmaar aandringen op nóg meer ambitie en spoed, maar zich tegelijkertijd verzetten tegen de uitvoering. Is dat de rode draad?
“Dat is inderdaad een belangrijke lijn in het boek. Klimaatdoelen moeten ambitieus zijn, anders kom je niet echt verder. We kunnen echter ook doorslaan in doelstellingen. Rotterdam nam bijvoorbeeld in 2007 een CO₂-reductiedoel van vijftig procent in 2025 aan. Tussen 2007 en 2016 nam de CO₂-uitstoot in Rotterdam met 22 procent toe. En als het wél een gezonde ambitie is, zie je vaak dat veel van de benodigde middelen onder de bus worden gegooid. Neem bijvoorbeeld CO₂-opslag onder de grond (CCS) en biomassa. Ondanks dat halen we met kunst-en-vliegwerk toch nog veel energie- en klimaatdoelen, maar vervolgens worden die gebagatelliseerd, en soms zelfs ontkend, door politieke partijen en NGO’s. In de samenleving komt hun boodschap goed door. Veel mensen zeggen dan: ‘de politiek doet niks’. Het gevolg is dat mensen die zich elke dag voor de energietransitie inzetten, moedeloos worden. En dat burgers op een snelweg gaan zitten, omdat ze denken dat er niks gebeurt. Aan de andere kant staan de mensen die het hele klimaatbeleid maar niks vinden en vinden dat er miljarden worden verspild voor iets wat blijkbaar toch niets uithaalt. Aan twee kanten krijg je dan chagrijn. Het hoefijzer van cynisme, noemde NVDE-voorzitter Olof van der Gaag het treffend.”

“In het boek loopt een letterlijke en figuurlijke rekening mee. De letterlijke rekening gaat over hoge energieprijzen. Onze concurrentiepositie verslechtert door hogere Europese energieprijzen dan in Azië en de Verenigde Staten. Om een diensteneconomie te kunnen hebben, moet je ook maakindustrie hebben. Het feit dat er een nieuw kabinet is met twee partijen die een paar jaar geleden nog niet bestonden en één partij die bijna twintig jaar in de marge heeft gezeten, is ook onderdeel van de rekening. Dit komt mede voort uit cynisme van velen over politiek en bestuur. Daar lees je in het boek veel voorbeelden van terug. Mark Ruttes VVD gaf al jarenlang geld aan windmolens, maar als partijleider zei hij publiekelijk dat zijn partij niet ging investeren in die ‘malle, op subsidie draaiende molens’. Dit ging de VVD vervolgens wel doen, omdat het anders het hernieuwbare energiedoel niet kon halen, iets wat Rutte al wist wat nodig was toen hij het zei. Het is dat soort gedrag dat maakt dat mensen zich uiteindelijk van voorheen keurige middenpartijen afkeren.”

Kunt u voorbeelden geven van energiedoelen die we de afgelopen jaren gehaald hebben?
“We hebben ze vrijwel allemaal gehaald! De veertien procent hernieuwbare energie in 2020 is tien jaar lang het belangrijkste doel geweest. Dit doel hebben we niet op eigen kracht behaald, omdat we zo’n 2,5 procent van de Denen moesten kopen. Maar dat past allemaal keurig binnen de Europese regels. Het doel uit het Energieakkoord van 2013 van zestien procent hernieuwbare energie in 2023 is op eigen kracht behaald, mede dankzij wind op zee. Het enige Europese energiebesparingsdoel hebben we gehaald en het enige Europese broeikasgasreductiedoel voor 2020 is ook ruim gehaald. Als Jesse Klaver (GroenLinks) dan zegt: Rutte heeft in de afgelopen tien jaar geen enkel doel behaald, is dat cynisme ten top. En heel slecht voor de transitie.”

Het is voor politici vast aanlokkelijk om de doelen en ambitie hoog te stellen en als puntje bij paaltje komt, moeilijk te doen over de uitvoering. Hoe moet dit veranderen?
“Uiteindelijk gaat het over integriteit. Wil je onzin verkopen of wil je eerlijk zeggen wat er speelt? Wil je eerlijk zeggen wat de moeilijke afwegingen zijn die gemaakt moeten worden? Politici zouden pal voor die moeilijke keuzes moeten staan en geen spelletjes moeten spelen. En als NGO’s aangeven dat de doelen te laag zijn, omdat de wetenschap hogere doelen voorschrijft, is dat volledig legitiem. Milieuorganisaties zijn belangrijk in het aanjagen van maatschappelijke verandering. Maar laat ook de andere kant van de medaille zien: welke pijn je accepteert om die doelen te behalen. Ik vind Marjan Minnesma van Urgenda een positief voorbeeld. Zij vindt niet alleen dat er een schepje bovenop moet, maar komt ook met voorstellen. Zo lanceerde Urgenda een plan met tientallen concrete maatregelen om CO₂ te reduceren. Ze wijst niet alleen op het probleem, maar draagt ook oplossingen aan.”

Wat hoopt u met het boek te bereiken?
“Ik zeg af en toe gekscherend: ‘het zal wel slecht verkopen, want mensen houden niet van terugkijken, want het is vooral een reconstructie. Het liefst wil men een voorgekauwde boodschap die past in de eigen denkrichting. Dat verkoopt het best. Voor zover je als schrijver iets mag hopen, hoop ik dat mensen die dit boek lezen, gaan nadenken. Wellicht komen ze tot nieuwe inzichten. Overigens is de eerste druk van duizend exemplaren al uitverkocht. De tweede is net verkrijgbaar.”

Wat stemt hoopvol over de energietransitie in Nederland?
“Relatief jonge politici als Henri Bontenbal, Pieter Grinwis en Silvio Erkens geven mij hoop. Dit zijn politici die verder kijken dan de waan van de dag en liever geen politieke spelletjes spelen. Ze communiceren helder waarom ze bepaalde keuzes maken en wat mogelijke negatieve gevolgen van hun beslissingen zijn. Zo zegt Bontenbal luid en duidelijk dat als het CDA z’n zin op dossier A niet krijgen, ze niet de boel op dossier B gaan frustreren. Dat is heel verfrissend. Daarnaast kan het Kabinet-Schoof wellicht de scherpe randjes van de hyper-ambitie afhalen, waardoor het draagvlak voor de energietransitie groeit. We moeten niet vergeten dat de Europese Unie nog steeds erg ambitieus is, vergeleken met andere grootmachten. En dat Nederland al op 34 procent CO₂-reductie zit!

Ook barst het in de energiesector van hoopvolle ontwikkelingen. In mijn podcast heb ik een aantal start- en scale ups mogen ontvangen. We hebben deze bedrijven hard nodig in Nederland en gelukkig leiden we nog steeds goede mensen op. Maar uiteindelijk heb je politici nodig die ons land aantrekkelijk houden voor de ondernemers die innoveren en daadwerkelijk risico’s durven te nemen.”

Hoe kunnen we zorgen dat netcongestie geen verlammend effect heeft op de transitie? U schrijft dat netbeheerders de huidige congestie hadden kunnen voorzien maar te weinig deden.
“Dat kwam ook doordat hun aandeelhouders, gemeenten en provincies, hyperambitieus waren. Als je toen zei dat het op sommige plekken een tandje minder moest, dan was je meteen fout. Ed Nijpels schreef destijds geen letter over netcongestie in zijn voortgangsrapportage, terwijl het probleem al volop zichtbaar werd. Er wordt nu hard gewerkt aan prioritering, congestiemanagement en uitwisseling van elektriciteit op bedrijventerreinen. Uiteindelijk is de enige echte oplossing: meer kabels in de grond, maar dat zal veel tijd kosten. Ook zouden netbeheerders meer openheid moeten geven: waar zitten de knelpunten precies en welke keuzes liggen er voor? Wat kan er wel en wat kan er niet?”

Kent u de campagne ‘Energie van eigen bodem’ die de NVDE met VNO-NCW en andere organisaties voert? Vindt u het nuttig om te proberen om minder afhankelijk te worden van fossiele energie uit landen buiten Europa?
“Ja, dat is een goede campagne. Hoe kun je tegen energie van eigen bodem zijn, zou ik bijna zeggen? Maar laten we niet pretenderen dat we snel helemaal onafhankelijk kunnen worden. Dat kan niet, al zetten we de hele Noordzee vol windmolens. Element NL roept al jaren dat zolang we nog aardgas gebruiken, het beter is om dat uit eigen bodem te halen dan het te importeren. Dat is ook zo, maar ze werden weggezet als die vieze fossiele jongens. Het is goed om te pleiten voor meer onafhankelijkheid, maar dan moet je de wegen daar naartoe ook accepteren.”

Hoopt u met dit boek consistent beleid teweeg te brengen?
Lachend: “Als ik dat met dit boek voor elkaar zou kunnen krijgen, dan ga ik op mijn knieën en kruip ik naar Den Haag. Ik denk niet dat je met één boek massaal mensen hun gedrag kan laten veranderen. Als ik mensen aan het denken zet, zou ik dat al heel mooi vinden. Als ik over twee jaar weer door de NVDE wordt geïnterviewd, kan ik zeggen of dit boek iets teweeg heeft gebracht!”

Wat zijn uw toekomstplannen? Blijft de focus op uw Studio Energie-podcast, of kunnen we meer leesvoer verwachten?
“Ongetwijfeld zal ik in de toekomst weer gaan schrijven, maar voorlopig hou ik het vooral bij de podcast Studio Energie, waarmee ik me sinds kort op de Europese transitie focus. Ik laat Nederland zeker niet achter me, maar het is tijd voor nieuwe stappen.”

Droomland – Het Nederlandse energie- en klimaatbeleid en wat ervan terechtkwam, is onder meer te bestellen via droomland@studioenergie.nl