Sinds oktober 2018 is Rutger Schonis lid van de Tweede Kamer voor D66. Als woordvoerder infrastructuur en waterstaat is hij blij dat het “ontzettend hard gaat met innovaties”. Elektrisch rijden wordt mogelijk voor iedereen en de accu’s gaan helpen om het net in balans te houden. Schonis is gelukkig dat de mobiliteitstafel van het Klimaatakkoord expliciet gezegd heeft dat we anders gaan betalen voor mobiliteit. “Ik mag het woord rekeningrijden niet gebruiken, maar ik ben nieuw in de Kamer, dus het kan nog.”

Heeft u het naar uw zin als Kamerlid?
“Het is ontzettend boeiend. Toen Alexander Pechtold stopte, kwam ik in de Tweede Kamer; dat maak je nooit meer mee. Ik stapte als eerstvolgende op de lijst op een rijdende trein. Deze coalitie is niet vanzelfsprekend tot stand gekomen. Ja, het is een boeiend vak.”

Wat moet er volgens u op korte termijn geregeld worden in het mobiliteitsbeleid in het kader van de energietransitie?
“We gaan vol inzetten op het elektrificeren van het wagenpark. Elektrisch rijden wordt mogelijk voor de mensen thuis. Ook gaan we zorgen voor nog meer kansen voor het lokaal opwekken van energie. Door het benutten van de accu’s van auto’s, ontstaat een lokale buffer, die de flexibiliteit in het net verhoogt. Het kan al! Ik was vorige week op bezoek in de wijk Lombok in Utrecht waar dit nu al in de praktijk wordt gebracht. Als je daar een appartement bewoont, krijg je meteen een elektrische deelauto tot je beschikking, die weer een buffer vormt voor het elektriciteitsgebruik in het pand. Mooi!”

En wat is er nodig in het beleid om dit te bereiken?
“Heb je even, pak er maar een blocnote bij! Het is een heel pakket. Het stimuleren van elektrisch rijden is cruciaal, onder andere door de aanschafsubsidie en door de prijsstelling in de BPM. Ik sprak pas Hyundai en Tesla. Er is maar een beperkt aantal elektrische auto’s beschikbaar wereldwijd. Je moet als land goede faciliteiten hebben, om die Nissan Leafs en andere elektrische auto’s te krijgen. Een goed laadpalenbeleid is belangrijk. Nu mag elke gemeente zelf wat regelen. We moeten niet vanuit het Rijk gaan regelen waar laadpalen komen, maar er moet wel één loket komen, waar je als particulier je laadpaal kunt opvragen. En gemeenten zouden dezelfde criteria moeten hanteren. Ik hoorde van een geval in Middelburg, waar mensen een eigen laadpaal voor de deur wilden, terwijl er 150 meter verderop een parkeerplaats is waar meerderen er gebruik van zouden kunnen maken.”

Waar werd u blij van toen u het ontwerp-Klimaatakkoord las?
“Ik werd blij van het resultaat! Meer dan honderd organisaties hebben samen rond de zeshonderd maatregelen voorgesteld, in meer of minder mate van overeenstemming. Dat alleen al is een prestatie. Er is nog geen ander land waar dit zo gaat!
Ik ben ook heel blij dat de mobiliteitstafel expliciet heeft gezegd dat we op een andere manier moeten gaan betalen voor vervoer. Ik mag het woord rekeningrijden niet gebruiken, maar ik ben nieuw in de Kamer, dus het kan nog.”

En wat baarde u zorgen?
“Er komt een vrachtwagenheffing (maut), en nog vier andere pilots voor betalen naar gebruik. Dat is hard nodig; ik stuur daar ook op. Je kan niet van vandaag op morgen zo’n betaalsysteem invoeren. Bij de OV-chipkaart duurde invoeren ook lang. Ik ben zeer ontevreden dat die pilots er nog niet zijn. In één van mijn eerste voorstellen in de Tweede Kamer vroeg ik om nog dit eerste kwartaal een keuze te maken welke pilots we nu gaan doen. Dat voorstel is met brede steun aangenomen. De vier grootste steden willen ook graag meewerken.”
Er zijn nog meer issues die nader moeten worden uitgewerkt. Het PBL bracht twee maanden geleden een rapport uit, waaruit blijkt dat elektrisch rijden zo voordelig wordt, dat het meer verkeer uit gaat lokken. En dan staan we wel in de file met al die elektrische auto’s. Het ministerie van financiën krijgt ook een uitdaging met de gemiste accijnzen.
Ik maakt me ook zorgen over de verdeling van biobrandstof en biomassa. Iedere klimaattafel heeft wel een paragraaf waarin ze zeggen: de rest doen we wel met biobrandstof. Bij de ene is dat logischer dan bij de andere. Er is maar een beperkte hoeveelheid biomassa in Nederland en niet alles is duurzaam. Daar moet de overheid regie op voeren.”

Welke rol wil D66 pakken in het vervolgproces richting een Klimaatakkoord?
“We zijn er trots op. Collega’s hebben in de media wel eens kritiek. Ja, ook die van de VVD, haha. Maar we gaan dit een stap verder brengen. Mensen willen weten wat het voor hen persoonlijk betekent, bijvoorbeeld als ze van het gas af gaan. Ik snap die vraag heel goed. Als je nu je cv-ketel moet vervangen, kun je niet voor elke woning naar een warmtepomp overstappen.
We wachten nu eerst de planbureaus af, dan weten we of we die 49 procent CO₂-reductie halen.
Zo niet, zei premier Rutte vorige week en daar ben ik blij mee, dan volgen er extra maatregelen, met wetgeving. Daarbij zijn voor D66 zowel tempo als haalbaarheid van belang. Gemeenten moeten planmatig gaan kijken welke wijk wanneer van het gas af gaat.”

U hebt expertise in het omgevingsrecht en bent Statenlid geweest. Welke ervaringen neemt u als Kamerlid mee?
“Ik heb als jurist de planvorming voor veel wind- en zonneparken voorbereid. Daarvoor zat ik ook in een commissie bij de Nederlandse WindEnergie Associatie (NWEA). Ik heb al ervaring met netaansluitingen vanaf de opwek-kant. Ik hoor nu aan de afnamekant hetzelfde verhaal. Netbeheerders moeten op tijd weten wat er nodig is. Zie ook de discussie in het Noorden van Nederland over zonneparken die nog niet aangesloten kunnen worden. En als de hele stad Utrecht ineens besluit collectief elektrisch te gaan rijden, dan is het net daar niet op toegerust.”

Welke taakverdeling tussen overheid en markt is volgens u ideaal?
“De markt komt zelf met innovaties en technologische ontwikkelingen. Het gaat nu zo ontzettend hard! Connexxion heeft nu al honderd  elektrische bussen rondrijden bij Schiphol en er komen er nog honderd bij. De overheid hoeft daar niet zoveel aan te doen, behalve hele nieuwe technologie stimuleren met aanjaagsubsidies, zoals waterstof en zonne-energie via ruiten en bouwmaterialen. De overheid moet met name nu de regie pakken. In het planmatig uitrollen van onder andere warmteplannen zit een overheidstaak. Provincies en regio’s zijn als eerste aan zet. Er zijn grote regionale verschillen. In Zeeland hebben we het bijvoorbeeld relatief makkelijk door de windparken op zee. Maar we hebben ook Dow en Yara, twee van de grootste CO₂-uitstoters. Het is goed dat provincies de regie pakken.”

Welk woord symboliseert de stand van zaken van de transitie nu?
“Kansen. Er liggen veel kansen, bijvoorbeeld voor het combineren van de lokale opwek met batterijtechniek in het dagelijks vervoer en bij bedrijven en transportondernemingen. Maar we moeten ze wel verzilveren! Nederland is een klein land met een goede elektrische infrastructuur en relatief korte afstanden tussen de steden. Als elektrisch rijden ergens een sprong kan maken, dan is het hier.”

Wat vindt u van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE)?
“Ik was een beetje betrokken bij het ontstaan van de NVDE drie jaar geleden, want ik heb het zien gebeuren vanuit NWEA. Het is hartstikke goed dat de krachten gebundeld zijn. Al deze vormen van duurzame energieopwekking vertegenwoordigen ook een groot economisch belang. Vanuit één vereniging kun  je dat belang nadrukkelijker op de politieke agenda zetten. Samen heb je meer body. Voorheen werd elk issue, bijvoorbeeld aardwarmte, ad hoc aangevlogen. De NVDE maakt het makkelijker voor de politiek en voor ambtenaren.”

Hoe maken we elektrische auto’s op korte termijn betaalbaar?
“Tot 2025 is stimulering door middel van een aankoopsubsidie nodig. Er zit nu nog een gat van rond de €10.000 tussen wat mensen willen betalen voor een nieuwe auto en de prijs van de meest voordelige elektrische auto. Met stimulering wordt de stap makkelijker. Het is ook belangrijk dat er meer betaalbare modellen en een goede tweedehands markt komen, maar dat is best ingewikkeld. Elektrische auto’s vergen weinig onderhoud en de accupakketten blijken beter te werken, dus ze komen niet makkelijk op de tweedehandsmarkt. Zes jaar terug had je alleen Tesla en Nissan. Nu is er een enorme groei van het aantal modellen, deels nog op de tekentafel. Sommige mensen vragen hoe het moet als ze in 2030 toch nog een brandstofauto willen kopen. Ik vraag me af of je die dan nog wel wil. Dat zijn dan de oldtimers!
De zakelijke rijders zijn de veelrijders. Zij worden al een paar jaar gefaciliteerd door de lage BPM. Dat heeft geholpen: er zijn nu 200.000 stekkerauto’s (niet de hybride plugins) op de 8 miljoen. De particuliere markt gaat ervan profiteren dat elektrische auto’s mede dankzij de volumegroei bij de zakelijke veelrijders goedkoper worden. De ANWB publiceerde vorige maand cijfers waaruit blijkt dat elektrisch rijden veel goedkoper is en dat verschil wordt in de toekomst alleen maar groter. Ik geloof ook dat concepten met deelauto’s en ‘mobility as a service’ gaan groeien.”

D66 heeft zich meermaals ingezet voor goede laadinfrastructuur voor elektrisch rijden. Wat moet er beter?
“Het is raar als je in de ene gemeente wel in aanmerking komt voor een laadpaal en in de andere niet. Volgens bedrijven als Nuon en Tesla is dat echt een drempel voor mensen. Die 35.000 laadpalen die er binnenkort zijn, zijn voor 200.000 auto’s wel voldoende. Als je volume wil maken, zijn er meer nodig. Dat hoeft de overheid niet zoveel te kosten. Er ontstaan in de markt concepten, bijvoorbeeld in combinatie met lokale opwek. Fastned is een mooi voorbeeld. Zij hebben een lange aanloop nodig gehad, maar ze beginnen er nu een boterham aan over te houden. Er zijn relatief weinig snelladers langs de snelweg nodig, want je kan meestal van huis naar werk komen zonder tussendoor te laden.”

Hoe wilt u zorgen dat snellaadstations duidelijk met borden worden aangegeven?
“Staatssecretaris Stientje van Veldhoven heeft een goed laadpalenplan, inclusief bebording. De discussie hierover in de Tweede Kamer was gênant. Dit moet helemaal geen politiek item zijn.”

Wat is uw visie op de nabije toekomst van vrachtvervoer?
“De Tesla truck komt eraan, dat zegt ook Transport en Logistiek Nederland. Elektrische busjes zijn er al. Die zijn belangrijk voor de groeiende stadsdistributie, door het internetbestellen. Dat kan grotendeels elektrisch, en dat gaat ook gebeuren, zegt TNT.
Er zullen ook elektrische vrachtwagens komen. Dat gaat niet vanzelf, maar bedrijven zullen overstappen, zeker als er een vrijstelling van de vrachtwagenheffing komt. Ik ben blij met zo’n prikkel. Voor internationaal transport zal het langer duren, voordat elektrische vrachtauto’s normaal worden. Hoewel het binnen Noord-West Europa al kan, in Frankrijk en Duitsland.
Voor vervoer over water is het probleem dat een schip 50 jaar mee gaat. Dus het duurt lang voordat je de vloot vernieuwd hebt. Hier moeten we met biobrandstoffen gaan werken. De Green Deal maritiem transport had er al moeten liggen. Mijn voorstel met een nieuwe deadline, voor 12 juni, is Kamerbreed aangenomen. Dat is de verjaardag van minister Van Nieuwenhuizen, dus die zal ze niet snel vergeten.
De internationale zeescheepvaart en luchtvaart zijn ingewikkeld vanuit Nederland aan te pakken Dat moet internationaal. We moeten goed bespreken hoe we de schaarse biomassa gaan verdelen. Ik vind dat de maritieme sector en de luchtvaart als eerste in aanmerking moeten komen. Biomassa gebruiken in de industrie en het wegtransport is minder voor de hand liggend.”

En waar moet de opbrengst van de vrachtwagenheffing heen?
“De terugsluis – een mooi woord voor een Kamerlid – gaat naar de transportsector zelf, voor verduurzaming, bijvoorbeeld naar een aanschafsubsidie voor elektrische vrachtwagens. Ik kreeg net de NVDE-input voor het Algemeen Overleg over vrachtvervoer. Jullie willen twee tarieven. Door prijsdifferentiatie kunnen we extra prikkels geven voor verduurzaming. Dat helpt, in deze sector waar de marges laag zijn.”

Hoe ziet u de relatie tussen de mobiliteitstransitie en de (bredere) energietransitie?
“We gaan elektrisch rijden. Dat speelt ook bij andere Klimaattafels. De stroom moet ergens vandaan komen. Je verlegt de CO₂-uitstoot naar de elektriciteitssector. Er zijn grote volumes nodig. Wind en zon, met wind op zee als bulk, gaan veel opleveren. Maar ik weet niet of we het daarmee redden. Voor de restvraag zie ik op langere termijn twee dingen. Ten eerste zullen gebouwen zichzelf gaan bedruipen qua opwek, door dakpannen en ruiten met geïntegreerde zonnecellen. Ten tweede zal er een nieuwe energievoorziening komen. Ik wil thorium en kernfusie niet direct noemen, maar er zal wel iets grootschaligers komen. Wat is nog niet bekend. Tot die tijd hebben we aardgas nodig als regelcapaciteit. De vervuilende kolencentrales gaan dicht. En Borssele sluit ook in 2033.”

Welk werkbezoek heeft indruk op u gemaakt?
“Ik ga als beginnend Kamerlid veel op werkbezoek. Ik heb bij Connexxion op Schiphol mee mogen rijden in één van de honderd elektrische bussen. Het scheelt veel decibel en is comfortabeler. De chauffeur zei: ‘Ik wil nooit meer op een dieselbus. Dit is de toekomst.’ Het is een heel leerzaam project. Om de 80 km moet de bus opladen. Het is fijn als de chauffeur dan ook kan plassen en koffie drinken. Het is een hele logistieke operatie om dat te matchen. Je moet goed nadenken waar je de laadpunten aanlegt. Connexxion zit hiermee in de top 10 van gebruikers van stroom in Nederland. Nuon levert de stroom. Je zou er eens met NVDE-leden moeten gaan kijken.”

Op welke technologische doorbraak op mobiliteitsgebied hoopt u?
“Iedereen die is spreek, wacht op het verbeteren van de accutechnologie. Je komt nu van Utrecht naar Noord Frankrijk. Maar men wil liefst in één laadbeurt naar de camping in Zuid-Frankrijk. Eigenlijk  hoeft dat niet want na 2,5 uur rijden, moet je toch pauze nemen. Iedereen is bang dat hij niet ver komt met een elektrische auto. Maar pas hoorde ik iemand zeggen dat laden maar tien seconden duurt, namelijk de tijd om die stekker erin te stoppen. En daarna kan je doorwerken in je auto. Autorijden wordt dankzij de zelfrijdende auto steeds meer onderdeel van je werkdag.”