Allereerst moet de gaskraan in Groningen dicht, vindt SP-Tweede Kamerlid Sandra Beckerman. En er is een eerlijker verdeling van de lusten en lasten in de energietransitie nodig. “De shift van fossiele reuzen naar ‘gemeenschapsenergie’ is prachtig.”
Wat is uw reactie op het regeerakkoord van Rutte III?
“Het meest prangende vind ik dat de gaswinning pas over twee jaar naar beneden gaat en dan nog maar mondjesmaat. We zitten nog 57 jaar vast aan fossiel als we in dit tempo doorgaan. Het kabinet doet veel te weinig aan het afbouwen van fossiele energie. Sterker nog: door de winstbelasting worden fossiele bedrijven vooruitgeholpen. Ik zie een heel fossiel kabinet aantreden.”
Het kabinet wil wel 49% CO2 reductie in 2030.
“Er zijn mooie woorden gevallen, maar de daden zijn schraal. De problemen worden niet bij de wortel aangepakt. Onder de grond stoppen is wegmoffelen. En los van dit principiële bezwaar, zijn er ook nog veel praktische problemen. Er zijn wereldwijd nog geen goede ervaringen met opslag van CO2.
Wat vindt u van de Nationale Energieverkenning (NEV) die vorige week verscheen?
“De langverwachte NEV geeft aan, net als andere bronnen keer op keer doen, dat we de doelen niet aan het halen zijn. Ik mis urgentie. Nederland blijft de vieze man van Europa en blijft achterop lopen. We laten teveel over aan de markt en de regering laat zelf weinig urgentie zien. De staatjes waarin Nederland vergeleken wordt met andere Europese landen geven een schokkend beeld.”
Wat moet er volgens u geregeld worden in het energiebeleid in de komende vier jaar?
“Ten eerste het afbouwen van de gaswinning! En daarnaast een eerlijke verdeling van de lusten en lasten. Het nieuwe kabinet verhoogt de energierekening van huishoudens, terwijl vervuilers juist worden geholpen door de winstbelasting. De NOS liet pas zien dat de armsten de hoogste energielasten hebben. Duurzame energie moet betaalbaar zijn voor iedereen.
Ten derde wil ik vol inzetten op gemeenschapsenergie: duurzame energie die lokaal en provinciaal wordt opgewekt.”
Mooi woord, gemeenschapsenergie.
“Ja mooi he, het is vertaald uit het Fries. Ik probeer het uit te spreken: mienskip enerzjy. Ik was pas op een klimaatfestival met jongeren. Heel bijzonder dat het was uitverkocht, dat lukt zelfs sommige rockbands niet eens. En met een klimaatagenda lukte het hen gewoon. Er waren veel mensen die lokaal aan de slag willen, meestal met zon, soms ook met wind. Of ze willen samen warmtepompen kopen. De shift van grote fossiele reuzen naar gemeenschapsenergie is prachtig. We moeten de energievoorziening democratiseren; zorgen dat mensen samen het verschil maken. Nu is duurzame energie nog te vaak iets voor hoogopgeleide mensen die de weg weten. En lokale opwekkers lopen vaak tegen formele structuren aan, of subsidieregelingen blijken niet geschikt voor lokale toepassing of stoppen net.
Ik woon in Groningen. Ik heb alle ellende door de gaswinning gezien. En dan staat er ook nog een kolencentrale in de Eemshaven. Mensen gaan het daar gewoon zelf doen, met lokale coöperaties, zoals Grunneger Power. Dat vind ik mooi. Het zorgt voor duurzame energie en voor werk.
Groningers vinden hun toekomst terug als ze lokaal hun eigen energie opwekken. Juist daar waar het nu pijn doet, werken we aan een alternatief. Zo kunnen we zelf werken aan een betere wereld.”
Hoe moet de gebouwde omgeving duurzaam worden?
“Voor een deel is het een ordinaire centenkwestie. De verduurzaming van huurwoningen moet nu betaald worden uit de verlaging van de verhuurdersheffing. Dat geld was al van de huurders; het is een sigaar uit eigen doos. Het verduurzamen van corporatiewoningen levert lagere rekeningen op en een oplossing voor tochtige woningen, die nu veel uitstoot veroorzaken. Het zijn drie slagen in één: werk, duurzame energie en een lagere energierekening.”
Wat is uw visie op duurzame energie en werkgelegenheid?
“We moeten jongeren opleiden om in de duurzame energie te werken. Het EnergieAkkoord heeft een prachtige pijler over werkgelegenheid, maar die is slecht uitgewerkt. Nu maken mensen die in de vuile energie werken zich terecht zorgen over hun baan. We moeten investeren in kennisvermeerdering en proefprojecten. Veel kennis moet nog doorontwikkeld worden. Opslag van energie gaat bijvoorbeeld nog een grote vlucht nemen. Er liggen kansen om lokaal zonnepanelen te produceren en de prijs te drukken. We moeten het minder moeilijk maken om een coöperatie op te richten. Mensen moeten zeggenschap krijgen over energie.”
Wat moet de overheid doen en wat de markt?
“Je verwacht natuurlijk dat de SP meer overheid wil. Dat is deels waar. Maar ik zou er zelf ook voorstander zijn om meer provinciaal en lokaal te regelen. Een mooie wisselwerking tussen duurzame energiebedrijven en lokale overheden heeft de toekomst. We begonnen met lokale en regionale energie en zijn toen gaan opschalen naar landelijk, maar dat hoeft niet meer. Dit kabinet is er voor de hoofdkantoren, maar we kunnen energie weer van ons allemaal maken, veel kleinschaliger, bij de mensen thuis. Duurzame energiebedrijven kunnen daarbij helpen. Er is nog een wereld te winnen.
Hoe betitelt u de energietransitie nu en over vier jaar?
De stand van zaken van de energietransitie zou ik nu weifelachtig willen noemen. Over vier jaar zou ik willen zijn bij duurzaam, betaalbaar en democratisch. De mogelijkheden zijn er. De mogelijkheden zijn er wel.
Waar verheugt u zich op in de komende vier jaar?
Op Groningen. Ik hoop dat we die strijd gaan winnen en de gaswinning echt naar beneden krijgen. Dat zou een hele grote klapper zijn. De macht van Shell en Exxon moet kleiner worden. Dat is nog een heftige strijd, maar die zit mij zo onder de huid. In één jaar heeft 80 procent meer mensen meerdere gezondheidsklachten door gaswinning.
Wat raakte u het meest in Groningen?
“Ik ben op bezoek geweest bij boer Nijhof. Hij is al 46 jaar getrouwd, maar zijn vrouw woont niet meer bij hem, omdat ze dat niet meer durft. Zijn huis is onveilig en niemand helpt hem. Je ziet vanaf zijn erf de gaswinning en je ziet de kolencentrale en molens. Daar worden miljarden verdiend. Maar je ziet zijn vrouw niet meer.”
Op welke technologische doorbraak hoopt u?
“Ik kom uit de wetenschap en ben daar optimistisch over. Voor opslag bijvoorbeeld, moeten we zorgen dat er nog veel ontwikkeld wordt. We hebben er knappe koppen voor nodig, ook van het MBO. Maar nog belangrijker vind ik het versterken van het toezicht. Elke keer als er een nieuwe energiebron werd ontdekt, dachten we dat iedereen rijk zou worden. Bij de turf, de kolen uit Limburg en het gas in Groningen. Pas na een tijd merkten we dat het tegenvalt en dat er ook problemen kwamen door verzakking, door mijnbouw en door gaswinning. Het is belangrijk om bij elke energiebron goed na te denken of het wel veilig is. Er moet onderzoek zijn en goed toezicht.
Dat klinkt niet als een grote doorbraak, maar is wel essentieel. Het Noorse model is goed: een deel van de winst gaat in een fonds voor toezicht en voor onderzoek naar de volgende energiebron. Geothermie kan een oplossing zijn. Maar ‘Staatstoezicht op de Mijnen’ zei dat er voorzichtigheid geboden is. Het nadenken over nieuwe toepassingen mag nooit stoppen.”
Welke voorbeelden inspireerden u?
“Ik heb ook in het buitenland inspiratie gevonden. In Hamburg zou de energierekening omhoog gaan en was een kolencentrale gepland. Bewoners hebben daar toen een referendum afgedwongen en gewonnen. Ze konden de energievoorziening terugkopen en in eigen hand nemen. Zoiets moet met Grunneger power ook mogelijk zijn. Het moet van onderop komen en van iedereen zijn. De Tweede Kamer werd pas wakker toen Groningers op de ramen ging boinken. De groene revolutie moet van onderop komen, het mag niet van de elite zijn.”
Hoe ziet u de verdeling van lusten en lasten van de transitie?
“Milieudefensie zegt het goed: de energietransitie is de grote ongelijkmaker. En het moet juist de gelijkmaker zijn. Anders neemt het draagvlak af. We moeten de lusten en de lasten eerlijker verdelen. Dat is ook goed voor het MKB.”
Vertraagt dat niet de energietransitie? Kun je ongelijkheid niet beter via het inkomensbeleid aanpakken?
“Het vertraagt de transitie juist niet. De gelijkmaker kan wel degelijk. Juist met het verduurzamen van corporatiewoningen kun je een klapper maken. Als je zorgt dat mensen er echt iets aan hebben, komt er meer vaart in, want dan is er draagvlak. Daar geloof ik echt in. Als mensen zien dat ze alleen moeten betalen terwijl ze er niks voor terugzien, dan remt dat.”
Wat vindt u van de NVDE?
“Ik ben bij een debat van de NVDE geweest. Het is goed dat de NVDE er is. We moeten samenwerken om sterk te zijn. Er is een brede beweging nodig, net als in het buitenland. Het is verstandig dat de NVDE de visie van veel bedrijven en coöperaties bundelt. Ik ben blij dat ook de energiecooperaties vertegenwoordigd zijn binnen NVDE. Zij vertegenwoordigen de stem van de burger. Er zijn in de energietransitie ook groepen die niet vertegenwoordigd zijn, die alleen op kosten gejaagd worden, in brede lagen van de bevolking. Voor hen wil ik er zijn.”