Vandaag is door de Europese Energieraad besloten om de energiebesparingsverplichting aan te scherpen en belasting te heffen op de marktinkomsten die behaald worden door elektriciteitsproducenten met lage variabele kosten. Het gaat onder andere om productie uit zon, wind en kerncentrales.
De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie, de Nederlandse Windenergie Associatie, Holland Solar en Energie Samen hebben er begrip voor dat de lidstaten van de EU hebben afgesproken te gaan zoeken naar manieren om overwinsten die gemaakt worden met de huidige, hoge elektriciteitsprijzen (tijdelijk) af te romen. Het idee is om een deel van de opbrengsten te gebruiken om kwetsbare consumenten (huishoudens en bedrijven) te ondersteunen. De nood is – gezien de torenhoge prijzen – hoog. De opgave om tien procent extra elektriciteit te besparen (en vijf procent tijdens pieken) is een goede stimulans voor lidstaten.

Complexe contracten
Er kleven echter risico’s aan de plannen. Verschillen tussen producenten van hernieuwbare energie zijn groot en de elektriciteitsmarkt bestaat uit een complex geheel van verschillende types contracten: directe verkoop van producent aan verbruikers, maar ook verkoop van elektriciteit aan tussenhandelaren en verbruikers die gunstig ingekochte elektriciteit weer doorverkopen. Dit leidt tot zeer grote risico’s op ongelijke behandeling van de verschillende marktpartijen, niet alleen opwekkers van duurzame energie maar ook afnemers van die elektriciteit die mogelijk tegen gunstige prijzen lange termijn elektriciteitscontracten hebben afgesloten. Als je duurzame energieproducenten gaat belasten op niet gemaakte winsten, maak je de energiecrisis groter in plaats van kleiner.
Om deze serieuze uitvoeringsproblemen te omzeilen, ligt het meer voor de hand de vennootschapsbelasting te verhogen voor hoge winsten.

Permanente oplossing voor hoge prijzen
Tegelijkertijd, met alle begrip voor de noodzaak om mensen met lage inkomens nu te compenseren,  lost dat structureel niks op. De beste manier om structureel iets te doen voor de koopkracht van mensen, is het versnellen van de omslag naar schone energie en het stimuleren van besparing. Op dagen dat de gascentrales niet aan hoeven, als de gehele vraag naar elektriciteit door wind- en zonne-energie wordt gedekt, is de marktprijs voor elektriciteit tot wel een factor tien lager. Daarom roepen we de regering op gebruik te maken van de mogelijkheid die het Europese pakket biedt om een deel van de afgeroomde overwinsten en van de solidariteitsbetaling door de fossiele sector in te zetten voor extra impulsen aan de energietransitie.
Er dient daarbij prioriteit  te worden gegeven aan maatregelen die de oorzaak van hoge prijzen écht aanpakken: het verhogen van het aanbod van hernieuwbare energie, het verlagen van de fossiele energievraag via energiebesparing, elektrificatie  en versterking van de transportinfrastructuur.

De situatie van grote marktinstabiliteit waar we nu in zitten is slecht voor burgers, voor de verduurzaming van de industrie én voor energiebedrijven. Iedereen heeft baat bij meer zekerheid. We blijven daarom pleiten voor een systeem waarbij het rendement van een zonne- of windpark (op land) begrensd wordt door zowel een bodem als een plafond. Bij hoge winsten wordt deze stevig belast; bij onverhoeds lage prijzen legt de overheid wat bij. Dit kan al met een eenvoudige verandering in de SDE++ of een eventuele opvolger van die regeling.
De hoge energieprijzen worden nu voor een belangrijk deel beïnvloed door de oorlog in Oekraïne. Uiteraard is de hoop dat die oorlog snel beëindigd wordt. Maar ook dan is de route voor de toekomst duidelijk. De huidige energiecrisis moet een stimulans zijn voor de energietransitie, alleen zo blijft energie voldoende beschikbaar voor iedereen.

Energiebesparingsopgave
De opgave om tien procent extra elektriciteit te besparen (en vijf procent tijdens pieken) is een prima stimulans voor lidstaten. Daarbij is het wel zaak dat deze opgave bovenop al bestaande afspraken komt.