‘For workers, there are no jobs on a dead planet’, zei Sharan Burrow, voorvrouw van de internationale vakbeweging. En ze heeft groot gelijk. Het levend en gezond houden van die planeet, levert juist banen te over. Bijvoorbeeld via de overgang naar een volledig duurzame energievoorziening. En dat zijn niet alleen banen van morgen, maar ook van nu.

Op dit moment werken er wereldwijd 10 miljoen mensen aan een duurzame energievoorziening. In de Verenigde Staten komt president Trump graag op voor de arbeiders – maar hij had misschien nog niet door dat er alleen in de zonne-energie al meer mensen werken dan in de sectoren olie, kolen en gas bij elkaar.

In Nederland is de werkgelegenheid in de energievoorziening 10 keer zo hard gegroeid als in de rest van de economie. En we zijn pas net begonnen met de transitie. McKinsey becijferde vorig jaar dat de transitie zeker 45.000 banen oplevert. De Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) liet onderzoeks- en adviesbureau CE Delft berekenen wat een aardgasvrije gebouwde omgeving aan werkgelegenheid oplevert: netto 11.000 extra banen – verloren banen zijn daar al in verwerkt.

Het is dus niet de vraag of we door de transitie nog wel banen hebben voor de mensen – het is vooral de vraag of we mensen hebben voor de banen. Werknemers die hun baan verliezen moeten zo veel mogelijk worden opgevangen met omscholing en een goed sociaal plan.

Maar daarnaast hebben we dringend een plan nodig om te zorgen dat er voldoende mensen zijn om de transitie handen en voeten te geven. Voldoende aanbod van gekwalificeerde mensen speelt een grote rol in de uitvoerbaarheid en betaalbaarheid van de beoogde energietransitie.

Maatschappelijke bèta’s

Een kleine blik op vacaturesites laat het knelpunt nu al zien: van netbeheerders tot installatiebedrijven zie je massaal onvervulde vacatures staan. Van de aannemers zegt al 20% dat zij klussen moeten te laten lopen, omdat er te weinig menskracht beschikbaar is. De tarieven van zzp’ers in de bouw zijn in korte tijd gestegen van €25 naar €45 per uur.

Het gaat vooral om voldoende technische mensen – maar wel van een nieuwe ‘soort’: met gevoel voor IT en communicatie. ‘Maatschappelijke bèta’s’ noemde de topsector energie deze mensen.

Die krapte zal toenemen als we niks doen. Wat zien we als we naar het onderwijs kijken? Allereerst het goede nieuws: in het hoger onderwijs (HO) stijgt de deelname aan technische opleidingen, evenals de belangstelling voor het werk in de duurzame energiesector.

Beroepsonderwijs

Daarentegen zien we in het middelbaar beroepsonderwijs (MBO) stagnatie van de instroom en blijft de belangstelling voor deze sector beperkt. In het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs (VMBO) zien we zelfs dat minder leerlingen kiezen voor de technische opleidingen.

Een ander probleem is dat één op de drie technisch geschoolde mannen niet gaat werken in een technisch beroep. Bij de vrouwelijke technici is dat zelfs twee op de drie.

De energietransitie krijgt dus steeds meer last van een ‘blauweboordenprobleem’: te weinig jongeren met modern technisch beroepsonderwijs en belangstelling voor deze sector. In het hoger onderwijs is het gelukt die trend te keren – met veel aandacht voor het maatschappelijk belang en voor de kansen die technische opleidingen bieden – met vernieuwd onderwijs – en mogelijk ook door de populariteit van technische innovaties, als tablets en elektrische auto’s.

Diezelfde slag moeten we maken met VMBO en MBO: investeer in het vernieuwen van de opleidingen en vergroot de aandacht voor de mogelijkheden die je daarmee hebt. Verbeter de aansluiting met de arbeidsmarkt van de toekomst, die is gebaseerd op duurzame energie. Biedt baangaranties. En zorg, tot slot, voor een stabiel toekomstperspectief in de energievoorziening. Dan weten jongeren, bedrijven en opleidingen dat deze sector inderdaad de toekomst heeft en de investering waard is.

‘Groene banen voor blauwe boorden’ – dit zou een belangrijke pijler in het nieuwe energieakkoord moeten zijn.

Dit opiniestuk van Olof van der Gaag is op 17 november gepubliceerd in Het Financieele Dagblad https://fd.nl/opinie/1227568/tekort-aan-geschikt-personeel-frustreert-energietransitie